ختنه آری یا نه؟

گفته می شود انجام ختنه یکی از اعمال مستحب دین اسلام و یهودیت محسوب می شود و طبق روایات، مستحب است که والدین، فرزندان پسر خود را در روز هفتم تولد آنها، ختنه کنند. اما آیا می دانستید که در برخی مناطق ایران و جهان در کنار پسران، دختران را نیز ختنه می کنند. بعد از گذشت سالیان دراز، هنوز هم بین کسانی که موافق و مخالف ختنه کردن هستند، اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. اما سوالی که قصد داریم تا در ادامه به آن پاسخ دهیم این است که آیا ختنه کردن دختران و پسران کار درستی است؟

ختنه کردن پسران یا مردان

منظور از ختنه کردن پسران، بریدن قسمت و یا همه پوست قرار گرفته بر روی آلت تناسلی پسران است. طبق این سنت تمامی مسلمانان وظیفه دارند تا کودکان پسر خود را پیش از رسیدن به سن بلوغ ختنه کنند. حال در این میان برخی از افراد ختنه را در زمان نوزادی انجام داده و برخی دیگر این کار را به زمان های بعدی موکول می کنند. اما پزشکان موافق عمل ختنه عنوان داشته اند که بهترین زمان ختنه پسران، همان زمان نوزادی است. دلیل آن هم، کاهش احتمال بروز بیماری های عفونی و سایر بیماری های دستگاه تناسلی در دوره نوزادی است.

جالب است بدانید که ختنه پسران نه تنها در ایران، بلکه در سایر کشورهای جهان، به خصوص میان جوامع یهودی و گاه مسیحیان نیز رایج است و در مجموع ۳۷٪ کل پسران در دنیا ختنه می شوند. یهودیان نیز بمانند مسلمانان در دین خود، به ختنه کردن پسران دعوت شده اند. به نظر می رسد جدای از دستورات دینی، ختنه، یک سنت قومیتی تلقی می شود که از سالیان دور در بین برخی مردمان جهان، همراه با مراسم و مناسک خاصی انجام می شده است.

روش های ختنه پسران

عمل ختنه کردن با توجه به گستردگی زیادی که در سراسر دنیا دارد، به روش های مختلفی انجام می شود. ما در این قسمت به چهار روش اصلی انجام ختنه در پسران اشاره خواهیم کرد:

• روش اول

در این روش، تمام و یا بخشی از پوسته ای که بر سر کلاهک آلت تناسلی قرار گرفته است، بریده می شود.

• روش دوم

در روش دوم که بیشتر توسط یهودیان انجام می شود؛ ابتدا پوست آلت تناسلی را با دست چپ گرفته و می کشند سپس مقدار مناسبی از آن را برش داده و در نهایت تیغ را با دست راست گرفته و مابقی پوست را نیز بر می دارند.

• روش سوم

طی این روش در کنار برداشتن و بریدن تمامی پوست آلت تناسلی، گاه پوست بیضه ها نیز برداشته می شود.

• روش چهارم

در این روش بریدگی کاملا بازی روی آلت تناسلی و کلاهک و مجاری ادراری انجام می شود.

 

ختنه دختران یا زنان

در کنار ختنه پسران، در برخی نقاط دنیا شاهد ختنه شدن دختران نیز هستیم. ختنه کردن دختران با بریدن / برش دادن بخش هایی از آلت تناسلی زنانه بنام کلیتورس (در فارسی چوچوله) انجام می گیرد که بعضا از آن به مثله کردن و یا ناقص سازی جنسی زنان نیز یاد می شود. عمل ختنه زنان نیز ریشه های تاریخی داشته و به زمان های بسیار دور باز می گردد. با این که این عمل از منظر پزشکی مردود است و در بین اقشار مختلف جامعه یک عمل ناپسند شناخته می شود، اما همچنان شاهد تداوم آن در برخی از نقاط ایران و جهان هستیم. رد پای ختنه زنان/ دختران در مناطق غربی کشور و استانهای کردنشین آذربایجان غربی (بخش جنوبی)، کردستان و کرمانشاه، جنوب ایران در استان هرمزگان و جزایر آن وجود دارد، هر چند آمار آن در سالهای گذشته به مراتب پایین آمده و بسیاری از خانواده به علت آگاهی یافتن از مضرات آن، از ختنه کردن دخترانشان خوداری می کنند.

یکی از اصلی ترین دلایل و اهداف ختنه کردن دختران، کاهش میل جنسی و اعمال کنترل بر روی آنهاست. اما مشاهده شده است که برخی از افراد به دلیل داشتن سنت ها، باورها و عرف های رایج این کار را انجام می دهند. باید بدانید که در هیچ کدام از کتب ادیان جهان، به صورت مستقیم به انجام عمل ختنه زنان و حتی مردان اشاره ای نشده است. سازمان ملل نیز عمل ختنه کردن دختران را یکی از مصادیق خشونت نسبت به زنان دانسته و بارها عنوان کرده است که انجام چنین عملی در دختران به خصوص در سنین کودکی، می تواند پیامدهای جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

روش های ختنه دختران

همانطور که ختنه کردن در مردان و پسران دارای انواع مختلفی است، ختنه کردن دختران نیز روش های متنوعی دارد. به صورت کلی اگر بخشی آلت تناسلی زنانه بریده و برداشته شود، جزو ختنه کردن زنان/دختران به شمار می رود. از مهمترین روش های انجام عمل ختنه دختران و زنان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

نوع اول: برداشتن کلی یا جزئی کلیتوریس و/یا غلفه یا چوچوله است (کلیتوریکتومی)

نوع دوم: برداشتن کلی یا جزئی کلیتوریس و لب‌های کوچک فرج (عضو)، با/بدون بریدن لب‌های بزرگ

فرج نوع سوم: هرگونه تنگ کردن مجرای مهبل با ایجاد یک مهر و موم پوششی با قطع کردن و تغییر مکان دادن لب‌های کوچک فرج و/یا لب‌های بزرگ فرج، با یا بدون بریدن کلیتوریس

نوع چهارم: هرگونه عمل خطرناک دیگر بر روی آلت تناسلی زنان به مقصودی غیر پزشکی. مانند سوراخ کردن، سوزن زدن، شکافتن و غیره.

آیا ختنه کردن پسران و دختران کار درستی است؟

با توجه به آگاهتر شدن جامعه و پیشرفت  علم و تکنولوژی پزشکی و اعمال جراحی، تردیدهایی در خصوص انجام یا عدم انجام عمل ختنه ایجاد شده است. پرسش اساسی این است که آیا ختنه کردن پسران و دختران عمل درستی است یا خیر؟ در این زمینه بین موافقان و مخالفان انجام ختنه پسران و دختران و حامیان حقوق کودک، اختلاف نظرهای وجود دارد. برای ارائه پاسخی درخور به این تردیدها و پرسش ها، باید معایب و مزایای احتمالی عمل ختنه را در پسران/مردان و دختران/زنان  به صورت مجزا بررسی کرد:

• فواید و مضرات ختنه کردن پسران

از آن جایی که ختنه پسران به صورت مستقیم به پیروان اسلام و یهود الزام میشود، باورمندان به این ادیان احتمالا انجام آن را همچنان ادامه خواهند داد. در کنار عامل دینیِ تداوم عمل ختنه، عوامل دیگری از جمله کارکردهای پزشکی، بهداشتی، زیباسازی و مد نیز از عوامل استمرار ختنه هستند. در حوزه پزشکی و بهداشتی عنوان شده است که ختنه کردن پسران می تواند باعث جلوگیری از بروز بیماری هایی مانند ایدز، سرطان دستگاه تناسلی و عفونت های ادراری شود. از منظر اجتماعی ختنه کردن پسران باعث هویت بخشی و حفظ سلطه مرد محور در آنها می شود. از نظر اقتصادی عمل ختنه منبع درآمد مناسبی برای قشر خاصی از دلاکان و پزشکان است.

از منظر حقوقی، این عمل ختنه نقض حقوق اساسی کودکان شمرده می‌شود. در سویه منفیِ این عمل می توان از مضرات و پیامدهای جبران ناپذیر آن یاد کرد از جمله: ختنه کردن می تواند باعث کاهش احساس لذت جنسی شود. برخی پزشکان معتقدند پوست آلت تناسلی مردانه نقش مرطوب کنندگی آلت و محافظت از آن را دارد که با برداشته شدنش زمینه عفونت های مجاری ادراری فراهم می شود. درد، خونریزی و امکان زخم در ناحیه جراحی شده و اطراف آن، امکان بروز عفونت در ناحیه جراحی شده (در صورتی که ختنه اصولی و بهداشتی انجام نشود)، احتمال بروز حساسیت نسبت به داروهای بی حسی یا بیهوشی، افزایش احتمال تشنج، خفگی و مشکلات تنفسی، سوزش و خارش شدید در ناحیه جراحی شده، امکان التهاب سوراخ نوک آلت تناسلی، امکان بروز علائم روحی همچون اضطراب ، افسردگی، ترس، اختلال در خواب و… ، امکان بروز آسیب های روانی، انزوای اجتماعی، کاهش اعتماد بنفس، کج خلقی و پرخاشگری و تندمزاجی و…از تبعات ختنه کودکان شمرده شده اند.

• فواید و مضرات ختنه دختران

عمل ختنه پیامدهای منفی بسیاری بر سلامت و روان کودکان دارد و طبق تعریف سازمان ملل نوعی ناقص سازی الت جنسی زنان محسوب می شود. ختنه دختران و حتی پسران در هیچ کدام از ادیان الهی ذکر نشده است. در واقع تکیه به سنت ها و باورهای غلط گذشته و سلطه فرهنگ مرد/پدرمحور موجب تداوم حیات این عمل شده است. خشونت عليه زنان تحت عنوان ختنه نـه تنهـا سـلامت جسـمی وروانی آنان را مورد تعرض قرار مي دهد بلكه بر توانايي زنان برای مشاركت در مسائل محلـی، ملی و بين المللي راهبردی توسعه، نیز تأثير مي گذارد.

از مهمترین مضرات انجام ختنه در دختران می توان به کاهش میل جنسی، بروز دردهای شدید، خونریزی، التهاب و عفونت دستگاه تناسلی زنانه، اختلال در مجاری ادراری، از بین رفتن التذاذ جنسی، تب و عفونت دوره ای، بروز مشکلات روحی- عاطفی ، اختلال در رشد جسمی و روانی، نادیده گرفتن فردیت و حقوق انسانی و… اشاره کرد. این عمل به خصوص در زمان بزرگسالی باعث بروز سایر بیماری ها و مشکلاتی نظیر اختلال قاعدگی، مشکلات جنسی و پیامدهای زایمان خواهد شد.

حاصل سخن

توصیه می شود والدین قبل از انجام ختنه پسران و دختران خود، اطلاعات کافی از پیامدهای این عمل را بدست آورند و سپس تصمیم نهایی را اتخاذ نمایند. بدیهی است وزارت بهداشت، نهادهای دینی، فرهنگی، پزشکی و اقتصادی بر حسب منافع خود مانع گردش آزاد اطلاعات در این زمینه خواهند بود اما نقض حقوق اساسی کودکان با اعمال خشونت و قطع عضو اساسی بدن آنها تحت لوای حفظ سنت و بهداشت و … قابل اغماض نیست.