ازدواج کودکان (کودک همسری)

ازدواج کودکان (کودک همسری)

موشن گرافیک بالا درباره پدیده اجتماعی ازدواج کودکان است و در چند دقیقه این موضوع را برای شما شرح داده است. پس از مشاهده آن توصیه می‌کنیم سایر پژوهش‌های مربوط به کودک همسری در ایران را بخوانید.

در تعریف بین‌المللی به ازدواج‌های زیر سن قانونی (۱۸ سالگی) صرف نظر از دختر یا پسر بودن فرد، ازدواج کودک گفته می‌شود. البته انجام این پدیده معمولا با اهداف اقتصادی، اجتماعی و … از سوی خانواده فرد صورت می‌گرد و به نوعی کودکان در آن نقش قربانی را دارند یا عملا نمی‌دانند مسیر زندگی آن‌ها در آینده چطور خواهد شد.  از منظر کارشناسان ازدواج کودکان در زندگی کودک اثر گذاشته و آن را با تبعات آسیب‌زای سلامتی، پیچیده‌تر کرده و در هر سطحی از توسعه، رشد و تعالی فردی را تحت شعاع خود قرار می‌دهد. 

دلایل تمایل به ازدواج کودکان در برخی جوامع

در برخی کشورهای در حال توسعه، ازدواج کودک یک ابزار اقتصادی تلقی می‌شود که می‌تواند وضعیت افتصادی خانواده را بهبود بخشد، می‌تواند پیوندهای خانوادگی را تحکیم بخشیده و تضمینی برای باکرگی دختران قبل از ازدواج باشد که امیال جنسی ایشان را کنترل می‌کند و می‌تواند مانع از رسیدن دختران به سنی شود که جذابیت جنسی ‌شان به عنوان همسر تحلیل رود.

آمارهای ازدواج کودکان در ایران

هر چند در نبود مطالعات مستقل و معتبر در خصوص کودک همسری در ایران، اطلاعات اندکی در این زمینه در دسترس است، اما به نقل از مشاور معاون حقوقی قوۀ قضاییه، آمار رسمی و دولتی ایران حاکی از آن است که سالانه بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار کودک در ایران ازدواج می‌کنند. این آمار فقط به ازدواج‌هایی مربوط می‌شود که به‌طور رسمی ثبت شده‌اند و شامل کسانی که خارج از فرایند رسمی ازدواج می‌کنند نیست. هم‌اکنون 14 هزار کودک بیوه در کشور داریم و براساس برآورد سازمان ملل 17 درصد ازدواج‌های کشور ایران مربوط به افراد زیر هجده سال است. البته باید توجه داشت که در ایران برخی از مردانی که بیش‌از یک همسر دارند ازدواج دوم خود و یا ازدواج با همسران کم‌سن را رسماً ثبت نمی‌کنند و ازدواج خود را به صورت مخفی یا غیر ثبت شده نگه می‌دارند.در استان‌های ایران شهرهایی همچون مشهد و قم که از نظر مذهبی و زاهدان که سنتی هستند،‌ دارای بیشترین آمار ازدواج کودکان در کشور هستند. وجود آمار بالای کودک همسری در این شهرها تایید کننده اهمیت موضوعات مذهبی و اقتصادی در این موضوع است. 

عوارض ازدواج کودکان

ازدواج در سنین پایین تأثیرات زیادی بر رشد روانی کودکان، به‌ویژه دختران دارد. بیشتر کودک همسران خاستگاه اقتصادی ـ اجتماعی ضعیفی دارند و پیوند ازدواج در واقع معامله‌ای بین خانواده هاست تا هم نان خوری از خانواده کم شود و هم با پرداخت شیربها به خانوادۀ دختر، تأمین مادی حداقلی‌شان محقق شود. ازدواج در سن پایین پیامدهایی همچون موارد ذیل را به‌دنبال دارد: 

1. بازماندگی و ترک تحصیل
2.  کوتاه شدن دورۀ کودکی
3.  تحمل بار زناشویی در سن پایین با حداقل تجربه
4.  درگیر شدن در تنش‌های روزمره در نتیجۀ فقدان بلوغ عاطفی و نداشتن مهارت‌های تعاملی
5.  دخالت اطرافیان، فقدان تجربه برای تحمل مسئولیت مادر شدن
6. احتمال تجربۀ خشونت جنسی
7.  بارداری زودهنگام
8.  مرگ به‌هنگام زایمان به‌دلیل عدم تکامل زیستی
9.  یأس و ناامیدی به‌دلیل سلطۀ دیگران بر امور زندگی 
10.  پشیمانی طرفین از ازدواج بعد از شناخت و آگاهی از روحیات و خصلت‌های همدیگر
11. کودک‌بیوگی

همانطور که مشخص است آسیب‌های کودک همسری ممکن است تا آخر عمر بر زندگی فرد تاثیر جدی بگذارد.

جلوگیری از کودک همسری در سطح کلان 

کتاب طنین سکوت تلاشی بود برای نمایان ساختن و به‌سطح آوردن مسئلۀ‌ کودک همسری در ایران که مورد توجه فعالان مدنی، سیاست‌گذاران دولتی و برخی نمایندگان مجلس قرار گرفت و زمینۀ‌ ارائۀ طرح افزایش حداقل سن ازدواج کودکان، یعنی اصلاح مادّۀ 1041 قانون مدنی ایران، شد. البته این طرح اگرچه در صحن علنی مجلس با قید فوریت و با اکثریت آرا به‌تصویب رسید، اما در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس به‌اتفاق آرا رد شد. یافته‌های پژوهش ازدواج کودکان به‌همراهی مطالبه‌‎گری جامعۀ مدنی و درخواست از مجلس برای اصلاح قانون در جامعه موجی از آگاهی عمومی را ایجاد کرد، به‌طوری‌که در طول دو تا سه سال به مطالبه‌گری جدی جامعۀ مدنی برای ممنوعیت ازدواج کودکان انجامید، مطالبه‌ای که تا هم‌اکنون نیز ادامه دارد. با توجه به تحقیقات، ازدواج کودکان به ازدواج کل در دهۀ اخیر هیچگاه پایین‌تر از 35 درصد نبوده است!

راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با ازدواج کودکان

• تغییر سن قانونی ازدواج به هجده سال
•  اصلاح قوانین صیغۀ محرمیت (ازدواج موقت)
•  بسترسازی و روشنگری فرهنگی و آموزشی
•  ثبت دقیق ازدواج‌ها
•  جدیت دولت و هماهنگی سازمان‌های مرتبط برای مقابله با کودک همسری
•  تحصیل اجباری و رایگان به‌ویژه در مناطق محروم
•  افزایش آگاهی از عواقب و مضرات کودک‌همسری ازطریق رسانه‌های جمعی و فناوری‌های ارتباطی
• حمایت قضایی و قانونی ازسوی قوۀ قضاییه برای غیرقانونی کردن کودک‌همسری و تعیین مجازت‌های سنگین برای بانیان آن
• و در نهایت استفاده از شخصیت‌های روحانی و مذهبی به‌عنوان تأثیرگذارترین مبلغان تغییرات اجتماعی در این زمینه.

ازدواج کودک در اروپا و آمریکا

کودک همسری در اروپا و آمریکا هم وجود داشته و آمار قابل توجهی دارد. سن قانونی ازدواج در آمریکا 18 سال است با این حال این کشور قوانینی را وضع کرده که براساس آن کودک همسری اتفاق می‌افتد. طبق قوانین در صورتی که رضایت والدین برای ازدواج وجود داشته باشد دختر و پسر به صورت رسمی ازدواج خواهند کرد. برخی از ایالت های آمریکا حتی سن قانونی برای ازدواج مشخص نکرده‌اند و افراد در هر سنی مجاز به ازدواج خواهند بود.