ختنه زنان (ختنه دختران)

ختنه زنان (ختنه دختران)

در موشن گرافیک بالا می‌توانید اطلاعات مفیدی را درباره ختنه زنان بدست آورید. برای دریافت اطلاعات تکمیلی می‌توانید متن را مطالعه کنید.

ختنۀ زنان به بریدن آلت تناسلی زنان (Female Genital Cutting) یا ناقص‌سازی و مُثله کردن جنسی زنان گفته می‌شود.ختنه زنان آیینی با قدمت بسیار است که، باوجود نقض وجوه مختلف حقوق جنسی زنان، امروزه همچنان رواج دارد. ختنۀ زنان در ادبیات سازمان ملل یکی از مصادیق خشونت علیه زنان به شمار می‌رود که با ناقص‌سازی جنسی زنان در سنین کودکی پیامدهای ناگواری را برای تمام عمر رقم می‌زند. یکی از اهداف انجام شدن ختنۀ زنان کاهش میل جنسی زن بوده است و در بخشی از مناطق به دلایل مختلفی ازجمله پیروى از سنت‌های اشتباه و براساس فرهنگ و عرف و با توجیهات مذهبی و دینی این عمل انجام می‌شود. البته در هیچ‌یک از ادیان به این مسئله به‌صورت مستقیم اشاره نشده است و نمی‌توان انجام شدن آن را به دین خاصی ربط داد. بالاترین آمار ختنۀ زنان در جهان به آفریقا تعلق دارد و در میان یهودیان اتیوپی و اریتره، مسلمانان نیجریه و سومالی و سودان و گروهی از مسیحیان رواج دارد و در مناطقی از کردستان و جنوب ایران نیز انجام می‌شود.در برخی مناطق جهان این عمل به‌منزلۀ مرحلۀ گذر از کودکی به زنانگی است. در برخی مناطق دیگر نیز در قالب نوعی طب سنتی یا باور عامه انجام می‌شود؛ به این معنا که در این مناطق اعتقاد دارند در بدن دختربچه‌ها خون سیاه یا خون کثیف وجود دارد و این عمل باعث می‌شود این خون از بدن آنان خارج شود. اما هدف و خاستگاه اصلی چنین عملی کاهش یا کنترل میل جنسی زن پیش‌از ازدواج است. در بیشتر مناطق دورافتاده و روستایى، که از فقر اقتصادى و فرهنگى رنج مى‌برند، برای کاهش میل جنسی دختران و جلوگیری از ورود به رابطۀ جنسی خارج از ازدواج بعد از رسیدن به سن بلوغ آنان را ختنه می‌کنند و احتمالاً به‌علت وجود همین تعصبات، دختربچه‌ها را وامی‌دارند تا به ازدواج زودهنگام تن دهند.

انواع و تقسیم‌بندی عمل جراحی ختنه زنان

براساس تقسیم‌بندی سازمان بهداشت جهانی، به بریدن بخشی یا تمامی یا برداشتن جزئی یا کلی کلیتوریس و لب‌های کوچک فرج با یا بدون بریدن لب‌های بزرگ فرج و یا دوختن آن ختنۀ زنان اطلاق می‌شود. در نوع اول مُثله ‌کردن دستگاه تناسلی زنان کلیتوریس برداشته می‌شود؛ در نوع دوم کلیتوریس به‌همراه لب‌های کوچک فرج بریده می‌شود؛ و در نوع سوم پس‌از برش کلیتوریس و لب‌های کوچک فرج، لب‌های بزرگ فرج به هم نزدیک و دوخته می‌شود. هر سه این انواع عوارض پزشکی منفی دارند، اما عارضۀ نوع سوم از انواع دیگر شدیدتر است.

انگیزه و اهداف ناقص سازی آلت جنسی زنان

 ختنه دختران تنیده در تاروپود جوامعی است که این عمل در آنها معمول است. در این جوامع برای توجیه برداشتن بخشی از بدن دختران انواع و اقسام دلایل وجود دارد. این توجیهات پیوند مستقیم با تاریخ و ایدئولوژی این جوامع دارد که بعضاً بر مبنای نابرابری های جنسیتی و مهار تمایلات جنسی شکل گرفته اند. فهرست بلندبالای این توجیهات طیفی گسترده از اسطوره ها تا دلایل اقتصادی را دربرمی گیرد.برخی محققان انگیزه این عمل مصریان را ممانعت از بارداری زنان و بطور خاص بارداری “زنان برده” می شمرند و برخی دیگر آن را تدبیر آفریقائیان اواخر عصر حجر برای دفاع از دختران جوان در برابر تعرض می دانند. تمدنهای ابتدائی روم و عرب ختنه زنان را با بکارت جنسی و پاکدامنی پیوند می دادند. در روم باستان زنان برده را ختنه می کردند تا فعالیت جنسیشان را سرکوب کنند و بر قیمتشان بیفزایند. بنا به مطالعات، برخی پزشکان غربی به منظور درمان یا برای ممانعت از خودارضائی و همجنس خواهی زنان و حتی برای جلوگیری از بیماریهای روانی نظیر هیستری به کلیتوریدرمی اقدام میکردند. گاهی ختنه دختران قسمی مناسک گذار به بزرگسالی و پیوستن به جرگه افراد بالغ و بزرگسال دانسته می شود. بنا به برخی از این باورها ختنه کردن دختران باروری آنان را بهتر می کند، تمایلات همجنس خواهانه آنان را کاهش می دهد و بر پایندی زن به همسر مقرر خود می افزاید. در بسیاری موارد به منظور حفظ بکارت و وفاداری زن به شوهر ختنه بر روی دختران صورت میگیرد تا تضمین کنند که در شب زفاف فقط شوهر مهر و موم آن را بگشاید. این عمل ضامن وفاداری زنان به مردان و نیز ضامن تفویض لذت جنسی مفرط به مردان است،

علت و دلیل ختنه زنان در ایران 

برخی باورها، هنجارها، نگرش‌ها، و نظام‌های سیاسی و اقتصادی در استمرار این سنت ختنه زن نقش داشته‌اند. با بررسی میدانی و تحلیل عمل ختنه زنان و دختران در ایران این عمل در برخی از روستاهای چهار استان آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، و هرمزگان رواج داشته است. 

اهمیت تحقیقات دراین‌باره

یافته‌های تحقیق درباره ختنه زنان از دو منظر اهمیت دارد: نخست آن‌که برای مطالعات و تحقیقات آتی در ایران، که بسیار هم ضروری است، زیربنایی فراهم می‌کند و دیگر آن‌که در ارتقای آگاهی نسبت‌به تداوم عمل ختنه زنان در ایران مؤثر است. همچنین در مقیاسی وسیع‌تر، این تحقیق بر این باورِ دیرین که رواج این عمل را تنها محدود به آفریقا می‌داند خط بطلان کشیده و شواهد کافی فراهم کرده است تا دیگر هرگز نتوان رواج ختنۀ زنان و دختران را انکار کرد، چراکه ختنه زنان، علاوه‌بر آفریقا، در خاورمیانه، مناطقی از آسیا، و برخی استان‌های ایران نیز شیوع دارد. آشکار شدن این حقیقت به فعالان مدنی جامعۀ ایران و کمیته‌های مدافع حقوق کودکان سازمان‌های بین‌المللی کمک می‌کند تا با ذی‌نفعان و دست‌اندرکاران این عمل در ایران وارد گفت‌وگو شوند و ضمن به‌رسمیت شناختن انجام این عمل، با آن مبارزه کنند.

نقش مذهب در ختنه دختران

ناقص سازی آلت جنسی دختران سنتی است دیرین که به پیش از اسلام و مسیحیت برمی گردد، ریشه های تاریخی آن را باید در میان آفریقائیان غیرمسلمان جست. با این همه بسیاری گفتمانها ختنه زنان را به ادیان ربط می دهند و آن را یکی از الزامات دین اسلام می دانند. عمل ختنه زنان در برخی کشورهای مسلمان موجود است، ولی نه در کتاب مقدس و قرآن ذکری از ختنه زنان هست و نه در هیچ یک از متون معتبر مسیحی و اسلامی. علاوه بر مسلمانان و مسیحیان، این عمل در میان جان باوران، یهودیان و بعضی ادیان بومی دیگر نیز معمول است. در این جوامع، دین به مبنایی توجیهی برای ترویج ختنه زنان بدل شده چون آن را به پاکدامنی زنان گره زدند و ختنه گواهی شد بر پاکی زنان مومن در نظر خداوند!  ختنه دختران در ایران غالبا میان برخی از اقلیتهای سنی اجرا می شود. با اینکه جهانیان ختنه دختران را عملی اسلامی می دانند، ولی حتی در خود دین اسلام نیز در مورد ختنه دختران، آرا متعارض است. از نظر شیعیان که اکثریت ایران را تشکیل می دهند و مذهب رسمی کشور نیز تشیع است، این عمل منسوب به اهل تسنن و فرقه شافعی است و شیعیان آن را از واجبات دینی خود بحساب نمی آورند. به همین علت نسبت ختنه دختران در میان جمعیت شیعیان بسیار پایین است. برخی شیوخ و روحانیون شناخته شده، از جمله برخی رهبران دینی شجاع سنی در ایران ختنه دختران را به صراحت محکوم کرده و آن را عملی « مستحب و نه واجب» خوانده اند. شیخ العرفه نیز عمل ختنه دختران آن را عملی مضر و آسیب زا دانسته. چهار مکتب فقه اسلامی (شافعی، حنفی، مالکی، حنبلی) این عمل را واجب یا مستحب می دانند.

برخی از عوارض و مضرات ختنۀ زنان

 عوارض شایع در روزهای ابتدایی ختنۀ دختران عبارت‌اند از: درد شدید

1. خونریزی
2.  التهاب بافت‌های واژن
3.  تب، عفونت
4.  مشکل در دفع ادرار
5.  مشکلات روانی

پیامدهای احتمالی طولانی مدت ختنۀ زنان نیز شامل این موارد است:

1.  مشکلات ادراری (ادرار دردناک و عفونت ادراری مکرر)
2. مشکلات واژن (ترشحات واژن، خارش، واژینوس باکتریایی، و سایر عفونت های مزمن)
3. مشکلات قاعدگی (قاعدگی دردناک و مشکل در دفع خون قاعدگی)
4.  بافت اسکار و کلوئید مشکلات جنسی (درد در حین مقاربت، کاهش رضایت جنسی)
5.  افزایش خطرات و پیامدهای زایمان (سخت شدن زایمان، خونریزی، سزارین)

راهکارهای جلوگیری از ختنه زنان

•  مشارکت، اعتماد سازی و مقبولیت این برنامه از طرف متنفذان و ذی‌نفعان محلی (به دلیل ماهیت حساس این موضوع به لحاظ فرهنگی)
•  بودجه گذاری، شناسایی و برنامه آموزشی در سطح ملی و استانی که در کنار سایر مسائل ارتقای آگاهی و سلامت جنسی نسبت به خطرات ختنه زنان را در خود بگنجاند

آمارها و روند ختنه زنان در ایران

با توجه به نمودار تغییر نگرش جامعه، بالا رفتن سطح آگاهی دربارۀ مضرات جسمی، جنسی، و روانی ختنه زنان، مهاجرت روستاییان به شهرها، فوت ختان‌ها (دایه‌ها)، تمایل نداشتن نسل جوان به ادامۀ این سنت، و نیز تأثیر شبکه‌های اجتماعی و رسانه باعث کاهش نرخ ختنه زنان در سال‌های اخیر بوده است.شیوع ختنۀ زنان در استان هرمزگان نسبت‌به سه استان دیگر بیشتر است. براساس داده‌های تحقیق به نام سنت، در بیشتر روستاهای حوالی میناب، بندر پهل، کنگ، لنگه، گاوبندی، خمیر، هرمز، لارک، کیش، و قشم ناقص سازی آلت جنسی زنان انجام می‌شود.بریدن بخشی از اندام جنسی زنان در منطقۀ اورامان استان کرمانشاه، روستاهای کامیاران، روانسر، جوانرود، پاوه، نودشه، نوسود، و شاهو نیز معمول بوده است. یافته‌های تحقیق یادشده نشان ‌داد میزان این عمل در استان کردستان به‌مراتب کمتر از استان کرمانشاه بوده است. در منطقۀ مریوان و به‌خصوص در روستای بزرگ اورامان تخت میزان ختنۀ دختران بالاست. روند این اقدام در استان آذربایجان غربی (مناطق کردنشین) با دیگر استان‌ها متفاوت است. نتایج پژوهش میدانی نشان می‌دهد در برخی روستاهای منطقۀ موکریان، در حد واسط استان‌های کردستان و آذربایجان غربی، درصد کمی از دختران بالای دَه سال ختنه شده‌اند. براساس این تحقیق، یکی از دلایل این امر در جنوب استان آذربایجان غربی ورود غیرقانونی و فصلی گروه‌های کولی از اقلیم کردستان عراق به کردستان ایران است.