ختنه زنان در ایران

ختنۀ زنان، آیین کهنی است که به بریدن قسمتی از آلت تناسلی زنانه (Female Genital Mutilation/ Cutting) و ناقص‌سازی و مُثله کردن جنسی زنان /دختران اطلاق می شود. این عمل با وجود نقض حقوق جنسی زنان در سنین کودکی، تبعات جسمی و روانی زیادی را برای تمام عمر به فرد تحمیل می کند اما همچنان بقا دارد. در اسناد سازمان ملل نیز این عمل یکی از مصادیق خشونت علیه زنان به شمار می‌رود .

باور بر این است که ختنۀ زنان میل جنسی را کاهش می دهد؛ با این هدف، ختنه زنان در بخشی از مناطق جهان و ایران به بهانه پیروى از سنت‌های کهن و توجیهات مذهبی و دینی و بر اساس فرهنگ و عرف انجام می‌شود. البته در هیچ‌یک از ادیان، اشاره مستقیمی به این عمل نشده است و نمی‌توان انجام ختنه را به دین خاصی ارجاع داد.

بیشترین نرخ ختنۀ زنان در جهان متعلق به آفریقاست، از جمله: یهودیان اتیوپی و اریتره، مسلمانان نیجریه و سومالی و سودان و گروهی از مسیحیان. بالاترین میزان ختنه زنان در ایران متعلق به مناطقی از کردستان و جنوب ایران است.

برخی از عوارض و مضرات ختنۀ زنان

عوارض شایع در اولین روزهای ختنۀ دختران از این قرارند:

درد شدید ناشی از بریدگی محل
احتمال خونریزی
التهاب بافت‌های واژن
تب و عفونت
دشواری دفع ادرار
بروز تروما و مسائل روحی و روانی

پیامدهای احتمالی طولانی مدت ختنۀ زنان بدین قرار است:

بروز مشکلات ادراری (دفع دردناک ادرار و عفونتهای مکرر مثانه)
بروز بیماریهای متعدد در واژن (ترشحات عفونی، خارش مداوم، واژینوس باکتریایی، عفونت های مزمن دیگر)
بروز مشکلات قاعدگی (قاعدگی دردناک و دشوار)
بروز مشکلات جنسی و تغییر در بافت اسکار و کلوئید (درد بهنگام نزدیکی، سردی جنسی و کاهش رضایت از رابطه جنسی)
افزایش خطرات باروری و زایمان

آمارها و روند ختنه زنان در ایران

نتایج حاصل از تحقیق “تغییر نگرش جامعه”، نشان می دهد که در سایه ارتقای آگاهی جامعه از پیامدهای جسمی، جنسی و روانی ختنه زنان، توسعه شبکه‌های اجتماعی و روشنگریهای رسانه ای، افزایش مهاجرت از روستا به شهر، عدم تمایل نسل جوان به بازتولید سنت ختنه، و مرگ ختّان‌ها (دایه‌ها) و … میزان مثله کردن زنان، طی سال‌های اخیر پایین آمده است.

با استناد به داده‌های تحقیق “به نام سنت”[1]، در اغلب روستاهای اطراف میناب، بندر پهل، کنگ، لنگه، گاوبندی، خمیر، هرمز، لارک، کیش، و قشم ختنه زنان همچنان شایع است. رواج ناقص سازی زنان در مناطقی از استان هرمزگان در مقایسه ‌با استانهای آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه بالاتر است.

زمینه ها و دلایل ختنه زنان در ایران

برخی باورها، هنجارها، نگرش‌ها، و نظام‌های سیاسی و اقتصادی در استمرار سنت ختنه زنان در ایران نقش داشته‌اند. با بررسی میدانی و تحلیل عمل ختنه دختران/ زنان در ایران، این عمل در برخی از روستاهای چهار استان آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، و هرمزگان رواج دارد.

انگیزه و اهداف ناقص سازی جنسی زنان

در جوامعی که ختنه دختران/ زنان رواج دارد؛ برداشتن بخشی از آلت جنسی زنانه، امری ضروری تلقی می شود که در چارچوب مناسبات عرف و سنت و با توسل به انواع توجیهات انجام می گیرد و در نسبت مستقیم با تاریخ و زیست ایدئولوژیکی این جوامع معنا می یابد.

بخشی از سلطه مرد/پدرسالاری در درون نهاد خانواده به شکل تحمیل انواع نابرابری های جنسیتی، مهار تمایلات جنسی زنانه و کنترل و اِعمال شکل خاصی از روابط جنسی بر زنان متبلورمی شود. این توجیهات به مدد اسطوره ها و در قالب دلایل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، دینی، پزشکی، و عواملی همچون حفظ عفت و حیا و… بازتولید و اقناع سازی می گردد.

در برخی فرهنگهای بومی، ختنه دختران، بخشی از مناسک گذار از دوره کودکی و ورود به دنیای بزرگسالان محسوب می شود و در برخی دیگر از فرهنگها معتقدند که ختنه دختران، قدرت باروری آنان را بالا می برد، باعث کاهش تمایلات همجنس خواهانه شان می شود و وفاداری زن به همسرش را ضمانت می کند.

با بررسی تاریخ اجتماعی عهد کهن، محققان به این نتیجه رسیده اند که مصریان باستان برای جلوگیری از بارداری زنان و بویژه بارداری “بردگان زن” آنها را ختنه می کردند. در آفریقای اواخر عصر حجر نیز برای حفظ دختران جوان از تعرض، آنها را ختنه می کردند. در تمدنهای باستانی رومیان و اعراب نیز ختنه دختران، ضامن حفظ بکارت و پاکدامنی شان بود.

همچنین رومیان باستان معتقد بودند با ختنه بردگان زن، قوای جنسی آنها زائل می شود و قیمتشان افزونتر می گردد. برخی پزشکان غربی طی مطالعات خود به این نتیجه رسیده اند که ختنه زنان، مانع خود ارضائی است و برای درمان گرایشات همجنس خواهانه زنان موثر است و نیز مانع ابتلا به بیماریهای روانی همچون هیستری و کلیتوریدرمی می شود.

سخن پایانی

کامیل احمدی، دانش آموخته مردمشناسی اجتماعی است که اجرای بسیاری از پژوهش‌های میدانی و گروهی در حوزه فرهنگ محلی، رسوم آسیب زا، حقوق کودکان، جنسیت، حقوق اقلیت‌ها و صلح و … را مدیریت کرده است. شما می توانید با بازدید بخش مقالات در سایت وی، به اطلاعات گوناگونی در این حوزه ها دسترسی داشته باشید.

[1] .احمدی، کامیل.1394. به نام سنت: پژوهشی جامع در باب ختنه زنان در ایران. تهران: شیرازه.