بهداشتی استمرار ختنه پسران/مردان (کارکردهای اقتصادی تداوم عمل ختنه پسران/مردان)

کامیل احمدی[1]

پژوهشگر و مردم شناس، تخصص روش تحقیق و کارشناسی ارشد مردم شناسی اجتماعی، دانشگاه کنت- انگلستان

چکیده

در اغلب جوامع دنیا نهادهای مسئول همچون وزارت بهداشت و جامعه پزشکان، موظف هستند اطلاعات کامل و به‌روز دنیا را درباره ختنه منتشر کنند و از حالت تبلیغ و ترویج یکسویه این کار خارج شده و دیدگاه‌های مختلف جهانی و نقدهایی را که بر این عمل وارد شده در اختیار عموم مردم قرار دهند. در این مسیر تعیین پروتکل‌های موضوعی و دستورالعمل‌های جامع برای انجام هرگونه عملی بر کودکان از جمله ختنه با در نظر گرفتن همه جنبه‌های حقوقی و سلامتی، اجباری است به‌گونه‌ای که درباره انجام هر عمل، حقوق کودک نیز موردتوجه قرار بگیرد. در مقایسه با ایران، تلاش های قابل ملاحظه ای در سطوح جهانی و منطقه ای در خصوص آگاهی بخشی به مردم طی دهه اخیر صورت گرفته است و اکنون شمار فراوانی از عاملان ختنه به مخالفت با آن برخاسته اند در نتیجه در بسیاری از کشور ها سنت ختنه رو به کاهش نهاده است. یک عامل اثرگذار در این روند باز بودن این جوامع در بحث ختنه و آزادی شان در گستره رسانه ای، چاپ مطالب و رسانه های الکترونیکی بوده است. از این روی مقاله حاضر با هدف روشنگری و ایجاد آگاهی در زمینه ختنه پسران سعی در شناخت رویکردهای علمی حوزه بهداشت و سلامت و پزشکی با سیطره منافع تجاری و اقتصادی، داشت. کارکردهای سلامت و بهداشت و پزشکی ختنه به نقش این عمل در جلوگیری از ابتلا به مواردی همچون ایدز، سرطان آلت تناسلی و عفونت های ادراری پرداخته است. در توضیح کارکردهای اقتصادی به ختنه گری به مثابه یک شغل و همچنین دلایل تجاری استمرار ختنه در مواردی همچون شیوع اعمال جراحی زیبایی و مدهای رایج تبلیغات رسانه ای پرداخته و در نهایت قسمتی از بحث نیز به بررسی کارکردهای منفی و آسیبهای روانی متاثر از ختنه اختصاص یافت. روش تحقیق بکار رفته در این پژوهش^[2]، استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و بهره گیری از پژوهش میدانی با رویکرد کیفی بود که از این طریق به ارزیابی تجریبات مشارکت کنندگان بر اساس مصاحبه هدفمند در میان تعدادی از ایرانیان ختنه شده ساکن داخل و خارج از کشور و نیز مصاحبه با برخی متخصصین و صاحبنظران علمی پرداخته شد.

کلید واژگان: ختنه پسران/مردان،رویکردهای پزشکی،مافیای اقتصادی ،سلامت و بهداشت

1.مقدمه

بررسی دلایل تداوم‌ عمل ختنه در نقاط مختلف جهان، حکایت از آن دارد که در میان برخی اقوام سنت‌های بومی، در برخی نقاط جغرافیایی دستورات دینی و در برخی کشورها توصیه‌های پزشکی و در بسیاری موارد ترکیبی از هر سه مولفه با همراهی منافع اقتصادی حاصل از انجام این عمل به‌عنوان زمینه های تاثیر گذار در استمرار و گسترش عمل ختنه تا به امروز دخیل بوده اند. این موارد نمایانگر تسلط گفتمان پزشکی و هژمونی سنت و دین بر پدیده ختنه و ابژه کردن آن از طریق هر یک از این گفتمان هاست .واکاوی زمینه های مشروعیت بخشی به انجام عمل ختنه و همبستگی آن با ساختارها و سازوکارهای قدرت از طریق این گفتمان ها هدف اصلی مقاله حاضر است. روش تحقیق بکار رفته در این پژوهش، استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و بهره گیری از پژوهش میدانی با رویکرد کیفی خواهد بود که از این طریق به ارزیابی تجریبات مشارکت کنندگان بر اساس مصاحبه هدفمند در میان تعدادی از ایرانیان ختنه شده ساکن داخل و خارج از کشور و نیز مصاحبه با برخی متخصصین و صاحبنظران علمی با تمرکز بر این پرسش خواهد بود که : استمرار و شیوع ختنه تا چه حد متاثر از مقوله های اجتماعی، سنتی ، هویتی، دینی و طبقاتی در کنار تاییدات نهاد پزشکی و بهداشتی است؟

2.طرح مساله

ختنه پسران را اگرچه می توان پدیده ای دینی تعریف کرد که اغلب ریشه در باورهای دو دین سامی یعنی یهودیت و اسلام دارد اما پاره ای توجیهات بهداشتی باعث شده تا دامنه شمول آن مرزهای دینی را پشت سر گذاشته و برخی جوامع دیگر را نیز در بر گیرد. برخی آمارها نشان می دهند که در حدود 90 کشور دنیا عمل ختنه روی حداقل 30 درصد پسران انجام می شود (موریس و همکاران، 2016) که بسیاری از آنها مسلمان یا یهودی هم به شمار نمی روند. این آمارها اگرچه نشان دهنده اهمیت این عمل در جوامع مختلف هستند ولی به هیچ عنوان به معنای درستی یا مفید بودن آن نمی باشد. ختنه پسران علی رغم شیوع گسترده دارای مخالفان بسیاری نیز هست که از آن میان می توان به نادیده گرفتن حقوق کودکان، اثرات سوء روانی و پاره ای تبعات پزشکی در این عمل اشاره کرد.

در اغلب جوامع نهادهای مسئول همچون وزارت بهداشت و جامعه پزشکان، موظف هستند اطلاعات کامل و به‌روز دنیا را درباره ختنه منتشر کنند و از حالت تبلیغ و ترویج یکسویه این کار خارج شده و دیدگاه‌های مختلف جهانی و نقدهایی را که بر این عمل وارد شده در اختیار عموم مردم قرار دهند. در این مسیر تعیین پروتکل‌های موضوعی و دستورالعمل‌های جامع برای انجام هرگونه عملی بر کودکان از جمله ختنه با در نظر گرفتن همه جنبه‌های حقوقی و سلامتی، اجباری است به‌گونه‌ای که درباره انجام هر عمل، حقوق کودک نیز موردتوجه قرار بگیرد. شوربختانه به نظر می رسد که انجام چنین وظایفی به کلی از دستور کار سازمانهای مذکور در کشور ایران خارج شده و تنها با انجام پژوهش هایی از این دست می توان تا حدودی به پر کردن چنین خلاء هایی پرداخت.

تحقیقات اندکی این عمل را از منظر علم پزشکی مورد بررسی قرار داده‌اند که اغلب این پژوهش‌ها نیز در راستای نتایج مثبت این عمل و تحکیم مشروعیت آن بوده است و این در حالی است که نگاه و رویکرد جوامع امروزی نسبت به ختنه متنوع است. این عمل که با فراوانی و درصد بالایی در جوامع مسلمان و یهودی تداوم‌یافته در برخی دیگر از نقاط دنیا رواج ندارد اما در دسترس نبودن اطلاعات جامع و تبلیغات یکسویه در ایران باعث شده عموم مردم کمتر به چرایی این عمل بیندیشند چراکه تصور رایج این است که این عمل در همه جای دنیا در حال انجام است. نبود اطلاعات کافی و جامع درباره عمل ختنه، استیلای فرهنگ، سنت و دین از جمله دلایل مهم استمرار عمل ختنه در جوامعی مثل ایران است اما در کنار همه این موارد نباید نقش فشارهای اجتماعی را بر تداوم این عمل نادیده گرفت؛ در جامعه‌ای که ختنه نشدن به مثابه خروج از دین محسوب شده و ننگ تلقی می‌شود و پسربچه‌های ختنه نشده مورد تمسخر قرار می‌گیرند، والدین حتی اگر به چرایی این موضوع اندیشیده باشند، باز هم ممکن است برای گریز از این فشار اجتماعی اقدام به عمل ختنه فرزند خود کنند به‌خصوص اینکه دسترسی به اطلاعات جامع و کامل درباره مضرات و نتایج ختنه هم نداشته باشند و به‌صورت یک‌جانبه با موجی از تبلیغات پزشکی و درمانی مواجه می‌شوند که در جهت تائید این عمل است. سود سرشار حاصل از تجارت ختنه در صنعت پزشکی سبب‌ساز اغماض از برخی صدمات و عوارض احتمالی عمل ختنه از سوی برخی از پزشکان شده است. به‌خصوص اینکه در قوانین و مقررات دولتی ایران در راستای تائید این عمل جایی باز شده و مجوزهای لازم نیز صادر می‌شود. مهر تائید سازمان‌های دولتی بر این عمل را از کلینیک‌های مجهز برای عمل ختنه گرفته تا تجهیزاتی که روز به‌روز پیشرفته‌تر می‌شود می‌توان دید. حالا دیگر ختنه کنندگان سنتی جای خود را به متخصصانی داده‌اند که در کلینیک‌های مدرن و زیبا عمل ختنه را انجام می‌دهند. این عمل در چارچوب بیمارستان‌ها هنگام زایمان نهادینه شده و هزینه ختنه پسران روی قبض زایمان محسوب می‌شود و مشخص است که نه تنها سود سرشار حاصل از انجام عمل ختنه می تواند منجر به چشم پوشی جامعه پزشکی از آسیب‌های احتمالی ختنه شود بلکه می تواند با دفاع همه‌جانبه آن را تبلیغ و ترویج نیز کند. در ادامه مشروعیت‌های دینی، فرهنگی، سنتی و راهکارهای قانونی و حقوقی نیز به پیشبرد اهداف تجاری حاصل از ختنه مدد می‌رساند.

ریشه‌های عمیق انجام عمل ختنه در تاریخ و مذهب با وجود آنکه در قرآن نیز آمده که ما انسان را بدون نقص آفریدیم ،استیلای فرهنگ و سنت، تجارت ختنه در صنعت و مافیای پزشکی، مراسم ختنه‌سوران و عوایدی که از برگزاری این جشن حاصل می‌شود، تاکیدات مذهبی و خلأهای قانونی از جمله مواردی است که به‌عنوان سد راهی برای هرگونه تغییر و اصلاح وجود دارد. اما با وجود همه این موارد آنچه اهمیت دارد و نباید مورد تعرض قرار بگیرد ارج نهادن به حقوق کودکان و حق آن‌ها بر بدن و سلامتی‌شان است و دست بردن به‌خصوصی‌ترین عضو بدن یک کودک به‌عنوان عملی که مغایر با حقوق کودکان است فاقد هر گونه توجیهی است.

در مقایسه با ایران، تلاش های قابل ملاحظه ای در سطوح جهانی و منطقه ای در خصوص آگاهی بخشی به مردم طی دهه اخیر صورت گرفته است. شمار فراوانی از عاملان ختنه اکنون به شدت به مخالفت با آن برخاسته اند در نتیجه در بسیاری از کشور ها سنت ختنه رو به کاهش نهاده است. یک عامل اثرگذار در این روند باز بودن این جوامع در بحث ختنه و آزادی شان در گستره رسانه ای، چاپ مطالب و رسانه های الکترونیکی بوده که به کاهش این امر در تمامی نواحی تحت پوشش انجامیده است. با این حال، تغییر اصلی در درون این جوامع با مداخلات دولتی و حمایت سازمان های غیر دولتی در همکاری با این آژانس ها صورت گرفته است.از این روی نیاز هست در جامعه ایران نیز پژوهش های میدانی در این راستا صورت بگیرد تا وجوه تسلط گفتمان پزشکی، سنتی و دینی بر پدیده ختنه و همبستگی آن با ساختارها و سازوکارهای قدرت از طریق این گفتمان ها واکاوی شده و راهکارهای مرتبط با آن برای اعاده حقوق کودکان و حق بر بدن شناسایی و ارائه شود.

3.پرسش های تحقیقاتی

مهمترین کارکردها و دلایل پزشکی استمرار ختنه پسران/مردان کدامند؟
کنشگران علم پزشکی و بهداشت چه رویکردی به پدیده ختنه پسران/مردان دارد؟
تجربیات مشارکت کنندگان در این پژوهش شامل چه ابعاد و ویژگی هایی است؟
برای کاهش تبعات منفی و ابعاد مسئله آمیز ختنه پسران/مردان چه پیشنهادهایی می توان ارایه داد؟

دلایل استمرار ختنه پسران/مردان به سبب کارکردهای پزشکی

ختنه پدیده ایست به قدمت چند هزار سال و به طور مشخص تر می توان مدعی شد که این پدیده با ظهور و استقرار یهودیت تبدیل به جزئی ساختاری از اعتقادات آیین یهود شد و استدلال می شود که قبل از آن نیز در بین مصریان زمان فراعنه هم رواج داشته است. این درحالی است که انتقادات بسیاری نیز بر آن وارد می شده است و جالب تر اینکه علی رغم انتقادات بسیاری که دامنه آن در دوران مدرن بسیار گسترده تر هم شده است هنوز صدها میلیون نفر به آن اعتقاد داشته و یا در عمل به انجام آن مبادرت می کنند.در ادامه به بررسی اهم کارکردهای پزشکی این عمل که متضمن منافع اقتصادی نیز هست پرداخته می شود.

1-4.ایمنی و جلوگیری از ایدز

مطالعات مرکز پیشگیری و درمان بیماری^[3] اذعان کرده است که انجام ختنۀ نوزادان در آمریکا برای مقابله با ایدز بدون توجه به دیگر مزایای درمانی‌اش مقرون‌به‌صرفه است. این مرکزعنوان کرده است تمامی والدین نوزادان پسر باید از امکان ختنۀ نوزادان خود بهره‏مند باشند. اما باید توجه داشت که حتی اگر افراد نامختون نیز در آمریکا ختنه شوند، میزان کاهش ابتلا به ایدز در این کشور به نسبت آفریقا کمتر است، زیرا بخش قابل‏توجهی از ابتلا به ایدز بین همجنس‌گرایان مرد این کشور به‌وقوع می‏پیوندد (AAP, 2012).

این کارکرد ختنۀ مردان مبنی بر کاهش احتمال ابتلا به اچ‌آی‌وی در روابط مردان ختنه‌شده با جنس مخالف مصداق دارد، اما به‏نظر می‏رسد نقش محافظت‏‏‏کنندۀ ختنه در روابط میان مردان‏ همجنس‏گرا کمتر باشد و تاکنون کاهشی در میان‏ همجنس‏گرایان دیده نشده است. عمدۀ تحقیقات صورت‌گرفته در راستای بررسی رابطۀ ختنۀ مردان و ایدز در کشورهای آفریقایی اجرا شده است که خود از سطح بهداشت پایین‏تری برخوردار بوده‏اند. درنتیجه توجه به این نکته اهمیت دارد که در تصمیمات مرتبط به ختنه، به‌خصوص با هدف کاهش احتمال ابتلا به ایدز،باید به سطح بهداشت جامعۀ مورد نظر و احتمال ابتلای به ایدز در جامعۀ مورد بحث نیز توجه کرد. (همان).

سلول‌های لانگرهانس گروهی از سلول‌هایِ فعال ایمنی هستند که در پوست و برخی سطوح غشای مخاطی یافت می‏شوند، ازجمله در پیش‌پوست و واژن؛ پیش‌پوست، ‏‏‏علاوه‏بر کارکردهای محافظتی ـ مکانیکی، دارای کارکردهای محافظتی ـ ایمنی نیز هست(لانگلی، تی‌تی‌دژ، 2016). پژوهشی برروی نمونه‏‏های بافت انسانی نشان داده است این سلول‌ها پروتئینی به نام لانگرین تولید می‌کنند که به پاک‌سازی محیط از ویروس‌ها و انتقالشان به جایی دیگر از سلول برای نابودسازی کمک می‌کند. درحالی‌که برخی محققان عنوان کرده‏اند حضور سلول‌های لانگرهانس درپیش‌پوست راهی برای عفونت اچ‌آی‌وی باز می‌کند، و با این توجیه برای جلوگیری از ابتلا به اچ‌آی‌وی از عملِ ختنه دفاع کرده‏اند (همان).مراجع پزشکی بین‏المللی، باوجود موضع‏گیری قاطع دربرابر ختنۀ زنان، هیچ رویکرد مشخصی دربرابر ختنۀ مردان نداشته‌اند و صرفاً بر آن‌اند که پیش‏از رخداد آن باید فرد و یا مسئولان موردنظر از پیامدهای آن آگاه شوند و بعد دربارۀ انجام شدن آن تصمیم‏ بگیرند. شاید همین امر، یعنی داشتن سیاستی خنثی در برابر این عمل دیرینه و کهن و بیان زوایای صرفا مثبت آن، به استمرار و دوام این عمل نیز قوام بخشیده باشد، اگرچه نمی‌توان سهم برخی ‏‏‏تأییدات پزشکی را در این زمینه نادیده گرفت.

2-4.جلوگیری از ابتلای مردان به سرطان آلت تناسلی

سازمان بهداشت جهانی براساس تحقیقات صورت‌گرفته در آمریکا و با استناد به شواهد قابل‏تأملی اذعان داشته است که ختنۀ مردان به‌طرز چشمگیری احتمال ابتلای آنان به سرطان آلت تناسلی را تقلیل می‏بخشد. برخی نیز پا را از این فراتر نهاده و سرطان آلت تناسلی را تنها سرطانی نامیده‏اند که در انسان قابل‏پیشگیری است. انجام ختنه در دوران نوزادی و شیرخوارگی به‏طور قاطع از سرطان آلت تناسلی پسران جلوگیری می‌کند. فاکتوری که در بروز این سرطان دخالت دارد پاپیلوما ویروس تیپ 16 و 18 است که وجود آن‏ها در پره‌پوس آلت‏‏های تناسلی ختنه‌نشده خیلی فراوان‏تر از موارد ختنه‌شده گزارش شده است (اربابی، 1379).

اما دربارۀ ابتلا به سرطان آلت تناسلی توجه به چند نکته نیز لازم و ضروری است: احتمال رخداد این‌ گونۀ خاص از سرطان چقدر است؟ آیا تنها روش بازدارنده از وقوع سرطان آلت تناسلی ختنه است؟ برخی تحقیقات به بررسی احتمال رخداد سرطان یادشده و میزان ختنۀ موردنیاز و، به روایتی، قیاس اقتصادی این امر پرداخته‏اند. “کریستین جلیس^[4]” (1978) ، کاردیولوژیست بر این باور است که تعداد مرگ‌ومیر سالانۀ ناشی از مشکلات برآمده از ختنه بیش‌از مقادیر موجود براساس ابتلا به سرطان آلت تناسلی است. انجمن بیماری‏های کودکان آمریکا نیز، با بررسی کاهش نرخ مبتلایان به این نوع سرطان در دو کشور آمریکا و دانمارک به‏عنوان دو کشوری که به‏‏‏ترتیب دارای نرخ ختنۀ قابل‏توجه و اندک‌اند، معتقد است این کاهش در آمار مبتلایان به سرطان آلت تناسلی الزاماً با به‌کارگیری ختنه قابل‏توضیح نیست، بلکه عوامل اجتماعی و اقتصادی توسعه، ‌مانند ‏‏‏تأثیر عادات بهداشتی، نقش شگرفی در کاهش موارد رخداد این نوع سرطان داشته‌اند(دارابی،2017).

3-4.جلوگیری از عفونت ادراری

عفونت دستگاه ادراری^[5] از دیگر بیماری‏هایی است که به رابطۀ آن با ختنۀ مردان بسیار توجه شده است. این نوع از عفونت یکی از عفونت‏های شایع در کودکان است که با توجه به حساسیت کلیه در دوران نوزادی و حساس بودن آن دربرابر عفونت می‌تواند به آسیب کلیوی، هیپرتانسیون، سپتی‌سمی دراثر عفونت ادراری، اسکار کلیوی، و نارسایی مزمن کلیه منجر شود. دربارۀ چگونگی ‏‏‏تأثیرگذاری ختنه بر کاهش احتمال رخداد عفونت ادراری می‌توان گفت ازآنجاکه محیط داخلی ختنه‏گاه گرم و مرطوب است، سبب مقاومت و تکثیر پاتوژن‏‏ها^[6] می‌شود، روندی که با پایین بودن سطح بهداشت نیز تسریع می‌شود (اسماعیلی و احمدنیا، 1384).

برخی تحقیقات نیز نوعی از ختنه را عاملی ‏‏مؤثر در بروز عفونت ادراری معرفی کرده‏اند. در بعضی از بررسی‏ها اذعان شده است که احتمال رخداد عفونت ادراری در اسرائیل ‏‏‏به‏سبب ختنه‏های صورت‌گرفته به‌وسیلۀ موهل‏های سنتی بیش‌از ختنه‏های انجام‌شده به‌وسیلۀ جراحان است. نکتۀ دیگری که توجه ما را به رخداد این نوع از عفونت ‏‏‏به‏دلیل ختنه جلب می‌کند، موضوعی که کمتر به آن پرداخته شده است، برخی تحقیقات قابل‏تأمل است که دیدگاه متفاوتی دربارۀ رابطۀ ختنه با عفونت ادراری مطرح کرده‏اند. کودکان نسبت‏به بزرگ‏سالان پاسخ فیزیولوژی شدیدتری به درد نشان می‌دهند. ختنۀ مردان نیز دردی طاقت‏فرسا، تجربه‏ای ناراحت‏‏‏کننده، آسیب‏زا، و فرسایشی را بر کودک ختنه‌شده تحمیل می‌کند. ‏‏‏علاوه‏بر این‏ها، ختنه می‌تواند الگوی خواب کودک را بر هم بزند و به جدایی کودک از دنیای اطرافش، ازجمله اخلال در تغذیه با شیر مادر، منجر شود. مشاهداتی از نوزادانی ثبت شده است که توانایی مکیدن سینۀ مادر را پس‏از عمل ختنه ازدست داده‌ بودند. این مهم زمانی اهمیت می‌یابد که دریابیم باکتری‏های اشریشیاکلی موجود در مدفوع شایع‏ترین عامل اتیولوژیک^[7] ابتلا به عفونت ادراری بدون عارضه در کودکان و نوزادان است. شیر آدمی دارای الیگوساکاریدهاست که با ادرار نوزاد دفع می‌شود و چسبندگی اشریشیاکلی را به بافت دستگاه ادراری ازمیان می‌برد. این کارکرد حفاظت‏‏‏کنندگی شیر مادر ازسوی دانشمندان ایتالیایی و محققان سوئدی نیز تصدیق شده است. به هر حال تغذیه با شیر مادر نه‏تنها برای پسران بلکه برای دختران، که احتمال ابتلا به عفونت ادراری‌شان چهار برابر پسران است، نیز سبب کاهش احتمال عفونت ادراری می‌شود. درنتیجه ختنه ازسوی برخی در قیاس با تغذیه با شیر مادر راهکار نامناسبی برای جلوگیری از عفونت ادراری معرفی شده است (NOCIRC,2002).

4-4.تاثیرات بر عملکرد جنسی

با وجود نظریه‌های پزشکی متعدد درباره عوارض احتمالی ختنه، برخی از مراجع دینی هرگونه پیامدهای منفی، از جمله کاهش لذت جنسی، بعد از انجام این عمل را رد می‌کنند. به‌ عنوان مثال عبدالرحمن محمد رسولی، از مراجع سنی مذهب می‌گوید:

« مطرح کردن عدم التذاذ مردان از رابطه جنسی بر اثر ختنه، صرفا یک خیال نادرست و گمان باطلی بیش نیست و اتفاقا کاملا برعکس است، چون ختنه کردن باعث ازدیاد لذت جنسی می‌گردد نه عدم التذاذ. چون پوستی که روی حشفه (سر آلت نرینه) را پوشانده مانع برخورد و تماس کامل سر آلت به هنگام رابطه جنسی با قسمت داخلی عضو تناسلی زن می‌شود و همین امر موجب ایجاد اختلال در التذاذ کامل مرد می‌شود. چون در آلت تناسلی مرد قسمت حشفه‌ی آن است که لذت رابطه جنسی را احساس و درک می‌کند نه غیر آن، پس وقتی سر آن‌هم با این پوست پوشیده باشد معلوم است که لذت کامل ایجاد نمی‌شود.

یک زن ایرانی 36 ساله دانشجو در کلن آلمان که تجربه رابطه جنسی با مرد ختنه نشده و مرد ختنه شده را داشته با ذکر تفاوت‌های عملکرد جنسی در این افراد می‌گوید اگر فرزند پسری داشته باشد او را ختنه خواهد کرد چرا که بر اساس تجربه شخصی، دریافته سکس با مردان ختنه شده به مراتب جالب‌تر است:

« من فرزند پسر ندارم ولی اگر داشته باشم او را حتما ختنه خواهم کرد، نه به این دلیل که سنت یا دستور دینی است یا حتی دلایل پزشکی که برای آن گفته می شود. من پسرم را ختنه می کنم به دلیل تجربه ای که خودم داشته ام من در جامعه مسلمان به دنیا آمدم و الان در اروپا زندگی می کنم و تجربه سکس با مردان ختنه شده و مردان ختنه نشده را دارم. من بر اساس تجربه تفاوت ها را کاملا دیده ام. مردان ختنه نشده دارای حساسیت به مراتب بیشتری هستند نمی توانی به آلتشان دست بزنی یا ساک بزنی، زود ارضا می شوند، آلت جنسی آن ها بو می دهد، کوچکتر است و قطر کمتری دارد و زود هم خسته می شوند، سکس خوبی ندارند وقتی هم به مرحله ارگاسم می رسند، مایع ارگاسم در آن پوسته جمع می شود و بو می گیرد اما مردان ختنه شده حساسیت کمتری دارند، »

در همین رابطه مردی که عمل ختنه را در بزرگسالی انجام داده بر این باور است که:

رابطه جنسی را برای پارتنر شما بهتر و لذت‌بخش‌تر می‌کند.

بررسی تاثیر ختنه بر عملکرد جنسی مردان از طریق تجربیات شخصی زنانی که با آن‌ها رابطه جنسی داشته‌اند، نشان می‌دهد گروهی از زنان عملکرد جنسی مردان ختنه نشده را فوق‌العاده می‌دانستند و برخی نیز نظری کاملا عکس داشتند به‌عنوان مثال خانمی درباره همسر ختنه نشده خود گفته است:

همسر من دارای یک پوست ختنه‌گاه بلند و کلفت بود که در زمان نعوظ به طور عادی و خودکار کشیده نمی‌شد و این سبب میشد من از تحریک کمتری برخوردار شوم. در نتیجه پس از ماه‌ها بحث که در این مدت هیچ‌گاه ارگاسم را تجربه نکردم، توانستم وی را برای ختنه شدن اقناع کنم. حال من و همسرم از نتیجه به دست آمده خیلی خوشحال هستیم. او عمل سختی را از سر گذراند و هم‌اکنون فرنیولم ندارد اما رابطه جنسی ما بهتر از گذشته است.

واقعیت این است که حین آمیزش، چین دولایه پیشپوست به عنوان یک سطح اتکای غلتان عمل میکند. زمانی که آلت داخل واژن میرود، اصطکاکِ آلت با دیواره واژن، پوستِ آلت را نسبتاً ثابت نگاه میدارد، و به این طریق به تنه آلت امکان میدهد تا حین آمیزش درون غلاف پوستی اش، به جلو و عقب برود؛ به جای آنکه بیواسطه در واژن جلو و عقب برود و به دیواره واژن مالیده شود. این حرکت غلتکی و غیرسایشی، آمیزش را برای هر دو جنس، راحتتر و خوشایندتر میسازد. همچنین، این نوع حرکتِ پوست در آلت ختنه نشده، حین عشق بازیهای پیش از دخول، خودارضایی، و لحظه دخولِ آلت نقشی تسهیلگر ایفا میکند. این مورد آخر را یک متخصص[8]به این شکل توصیف میکند :

در مردان ختنه شده، دخول را میتوان با فشاردادنِ پا به درون جورابی مقایسه کرد که تنها بالایش باز نگه داشته شده، در حالیکه در مردان ختنه نشده، دخول به وارد کردنِ پا درون جورابی می ماند که از قبل چین خورده و جمع شده است.

اینکه آلت ختنه شده یا ختنه نشده کدامیک لذت جنسی را در حین نزدیکی بالا می برند به عواملی جز ختنه نیز وابسته است، از جمله بدن زن که بخش مهمی از رابطه جنسی در فرایند سکس بشمار می رود. کما این که در پاسخهای مصاحبه شوندگان نتایج متفاوتی از تجربه هر دو نوع آلت ختنه شده و ختنه نشده می بینیم که هم به تاثیر رضایت بخش این عمل در سکس و روابط جنسی اشاره نموده اند و هم به تاثیرات عکس آن. به نظر می رسد در اینجا نظریات زیرمجموعه جامعه شناسی سکس و جامعه شناسی جنسیت در کنار هم تحلیل کننده باشند.

یافته های میدانی پژوهش نشان می دهد که جهت مشروعیت بخشی به عمل ختنه از طریق حوزه سلامت تلاش می شود. به گونه ای که در هر یک از دو جنس پسر/ دختر به بیماریهایی که در دنیای مدرن در مورد آن جنسیت، فراوانی بیشتری پیدا کرده و سبب ترس اجتماعی شده ، اشاره می کند. به عنوان نمونه در زنان، عمل ختنه به مثابه پیشگیری از بیماریهایی چون سرطان دهانه رحم و بیماری های مقاربتی و در مردان به مثابه پیشگیری از بیماریهایی چون سرطان آلت تناسلی که شایع هست، ذکر می شود. البته با کمی تأمل می توان بهره گیری و سوء استفاده از عنوان “حوزه سلامت” و اشاعه “ترس اجتماعی” جهت پذیرش و مشروعیت بخشی به عمل ختنه را به مثابه یک عمل اجتماعی با رویکرد جنسیتی مشاهده کرد.پزشکی تلاش دارد که تا از طریق تشریح عمل ختنه و اینکه پیامدهای آن قابل درمان و رفع شدن است، اعتماد اذهان اجتماعی را برانگیزد و آن را تقویت کند تا در مراحل بعدی تبلیغات بواسطه این مشروعیت بخشی با دستاویز پزشکی، با تاثیر اجتماعی بالاتری بتواند کنشگران اجتماعی را به این عمل به مثابه یک عمل طبیعی و ضروری و نه برساخته ی اجتماعی، ترغیب نماید.

5.رویکرد روانشناختی به ختنه

روانشناسی به علت رویکرد عمدتا تجربی و بالینی به موضوعات مورد مطالعه، به یافته های بیشتری در قیاس با جامعه شناسی در بررسی پدیده ای چون ختنه دست یافته است . عوارض و پیامدهای روحی و روانی ختنه موضوعی است که پژوهشگران متعددی در دنیا آن را بررسی کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به مطالعۀ شاین و همکاران در سال 2003 اشاره کرد. این پژوهشگران در طی مقاله‏ای به بررسی تبعات روانی ختنه پرداخته‌اند. به گواه این پژوهشگران انجام عمل ختنۀ پسران در ترکیه برای دستیابی به هویتی مردانه ضروری است. برخلاف جوامع غربی که پسربچه‏ها در دوران نوزادی ختنه می‏شوند، در ترکیه این کار در سنین بالاتری رخ می‌دهد و همین امر می‌تواند ‏‏‏تأثیرات روانی را درپی داشته باشد. حتی خاتن که می‌تواند جراح و یا یک سنتی‌کار باشد نیز می‌تواند ‏‏‏به‏سبب عملکرد خود بر سلامت کودک ‏‏‏تأثیر گذارد. براساس این پژوهش همچنان سنت‌ها نقش مهمی در زمان اجرایی شدن عمل ختنه، فرد ختنه‏‏‏کننده، و دلایل رخداد آن ایفا می‌کنند، اما گذشت زمان و سطح تحصیلات ‏‏‏تأثیر معناداری برروی عمل و رویکردهای سنتی حاکم بر ختنه نداشته است (شاین، 2003).

نخستین بارقه‏های ابعاد ‏‏‏روان‏شناسی ختنه را می‌توان در نظریۀ عقدۀ ادیپ فروید مشاهده کرد. به باور فروید، در دورۀ قضیبی توجه پسربچه‏ها به دستگاه جنسی خود جلب می‌شود و عقدۀ اختگی، که به باور فروید ختنه شکل تقلیل‌یافته‏ای از آن است، هراسی سهمگین را بر آنان تحمیل می‌کند. تحقیقاتی نیز مؤید این مهم بوده است که از آن جمله می‌توان به مطالعۀ کُدِک و همکاران اشاره داشت که در پژوهشی در سال 2012 به این مهم دست یافتند که کودکان ختنه‌شده در سنین کمتر از هفت‌سالگی تمایل داشتند این عمل در سنین بالاتری برای آنان رخ دهد. برخی تحقیقات بیانگر این بوده است که انجام دادن این عمل در سنین خردسالی از سوی کودکان به‏عنوان عملی خشونت‌بار و به‏مثابۀ اختگی برداشت شده است. در این تحقیق حدود 26 درصد از کودکان در دوران قضیبی ختنه شده بودند که قریب بر 10.4 و 9.1 درصد از آنان چنین تصور می‏کردند که به‏‏‏ترتیب آلت مردانۀ آنان کوچک‏تر و یا برداشته می‌شود که می‌توان این هراس را با عقدۀ اختگی مرتبط دانست. ‏‏‏مهم‏تر آن‏که وحشت و نگرانی در طی عمل و درد پس‏از انجام ختنه در این گروه از کودکان، که در دورۀ ادیپی یا قضیبی عمل شده بودند، بیش‌از سایر گروه‏های سنی بود. درنتیجه نه‏تنها در این پژوهش بلکه در برخی دیگر نیز چنین پیشنهاد شده است که عمل ختنه در این برهه از زمان برروی کودکان صورت نگیرد، مگر بنابه دلایل پزشکی (خداتهمینه، 1390، ص 57).

1-5.ختنه و خطر ایجاد تروما در نوزادان

مطالعات آناتومیکی، عصبی ـ شیمیایی، فیزیولوژیکی، و رفتاری تصدیق کرده‏اند که واکنش نوزادان به درد به‌مانند بزرگ‏سالان ولی بیش‌از آنان است. نوزادانی که بدون بی‏حسی ختنه می‏شوند نه‏تنها درد وحشتناکی را متحمل می‏شوند، بلکه احتمال خفگی و مشکلات تنفسی‏شان در آنان افزایش می‏یابد و این مسئله در پاره‏ای از موارد به تشنج نیز منجر شده است. مطالعات پزشکی نشان می‌دهد افزایش قابل‏توجه ضربان قلب و هورمون استرس در سطح خون از اثرات ختنه است؛ افزایش ضربان قلب تا 55 ضربان در دقیقه نیز به‌ثبت رسیده است که 1.5 برابر حالت طبیعی است. پس‏از ختنه سطح کورتیسول خون سه تا چهار برابر پیش‏از ختنه افزایش می‏یابد. ختنه به‏عنوان یک عمل جراحی در ردۀ دردناک‏ترین اعمال جراحی برروی نوزادان قرار گرفته است. محققان گزارش داده‏اند که این سطح از درد ازسوی بیماران بزرگ‏سال نیز قابل‏تحمل نیست. برخی از نوزادان درهنگام ختنه گریه نمی‌کنند، زیرا آنان از درد منکوب‏‏‏کننده این عمل شوکه می‏شوند. «با توجه به تعاریف بالینی و گزارش محققان، حتی زمانی‏که داروی بی‏حسی (تزریق موضعی بهترین گزینۀ آزمایش شده است) درهنگام ختنه استفاده می‌شود یک آسیب روانی (تروما) برروی اطفال باقی می‏گذارد. داروهای بی‏حسی تنها برخی از انواع درد را تسکین می‌دهند و اثر آن‏ها متناقض است و همچنین اثر آن‏ها پیش‏از فرارسیدن درد بعداز عمل فروکش می‌کند. بی‌هوشی کلی نیز به‏عنوان یک روش امن برای نوزادان هیچگاه مطرح نشده است.» (سیمبر و همکاران، 1393: 8).

برخی چنین مدعی شده‏اند که کودکان درد را به‌یاد نمی‏آورند، اما امروزه مشخص شده که این رخداد را به‌یاد می‏آورند و نسبت‏به دردهای پیشِ‌روی خود در زندگی بیشتر حساس می‏شوند. در مطالعات دیگری نیز چنین استنتاج شده است که اَعمال دردآور در دوران نوزادی، زمانی که ذهن درحال تغییرات خاص مکانی است، منجر به اختلالات خُلقی در کودکان می‌شود.^[9]

2-5.ختنه و آسیب‏های روانی مزمن

ازآنجاکه ‏‏‏عمدتاً این واقعه در زمان کودکی افراد به‌وقوع می‏پیوندد خاطرۀ مرتبط با ختنه در ضمیر ناخودآگاه افراد جای می‌گیرد و از همین رو ارتباط میان احساسات فعلی و ختنه به‏خوبی روشن نیست. پیامدهای آسیب روانی ختنه ممکن است مزمن باشد و یا در اعماق وجود آدمی جای گرفته باشد و همین امر تمایز این مهم از صفات شخصی یا پیامدهای نشئت‌گرفته از دیگر وقایع را دشوار می‌سازد. ‏‏‏علاوه‏بر این‏ها، در جایی که ختنه رایج است پیامدهای آن نیز رایج است و معمولاً طبیعی پنداشته می‌شود. انفعال احساسی و خشونت افسارگسیخته از ‏‏‏تأثیرات بلندمدت و رایج ختنه است که با تحقیقات صورت‌گرفته تأیید شده است. به‏طور معمول آن‏هایی که مورد خشونت قرار گرفته‏اند با خشونت مشکل دارند و آن را در خود درونی می‌کنند یا دربرابر دیگران نشان می‌دهند.

شاید بتوان پیامدهای این خشونت و آسیب‏های روانی ناشی از ختنه را در روابط میان افراد ختنه‌شده در کودکی با نزدیکان خود، ازقبیل همسرانشان، مشاهده کرد. مقایسۀ آمار ختنه در کشور‏های مختلف و نقش آن در شیوع سوءرفتار مردان نسبت‏به زنان، که شامل خشونت خانگی، رفتار سرکوبگرانه، منزوی کردن، قتل، تجاوز، و ازدواج اجباری می‌شود، امکان‏پذیر است. ده نقطه از بد‏ترین کشورهای جهان برای زنان افغانستان، جمهوری دمکراتیک کنگو، عراق، نپال، سودان، گواتمالا، مالی، پاکستان، عربستان سعودی، و سومالی هستند. در هشت مورد از این کشور‏ها نرخ ختنۀ مردان بیش‌از ۸۰ درصد بوده است و دو کشور دیگر دارای نرخ بین ۲۰ تا ۸۰ درصدند.

6.کارکرد اقتصادی- اجتماعی ختنه

اگرچه هنوز هم ختنه در کلیت خود ماهیتی عمدتا مذهبی دارد ولی پاره ای پژوهش های علمی مدعی وجود کارکردها و فواید پژشکی در این عمل شده اند. داده های لازم برای مستند سازی کارکرد اقتصادی ختنه چندان پرشمار و پهن دامنه نیستند ولی برخی داده های مردم شناختی در سده های گذشته و تجارتی به نام ختنه در پزشکی نوین و صنعت ساخت ابزار آلات و لوازم آرایشی و بهداشتی و جراحی های زیبایی حکایت از آن دارد که بخشی از دلایل پایداری و استمرار ختنه می تواند ریشه در کارکرد اقتصادی این پدیده داشته باشد.

چنان‌که از کتب تاریخی برمی‌آید مراسم ختنه سوران از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و گاهی مقامات بلندپایه لشکری و کشوری نیز به آن دعوت می‌شدند. شکوه این قبیل ختنه‌سوران‌ها نیز به عوامل متعددی مرتبط بوده که یکی از این عوامل اقتصادی است؛ پادشاهان می‌توانستند به چندین روز جشن و پایکوبی بپردازند و تعداد کثیری را ولیمه دهند و گاه پادشاهان و حکام علاوه بر فرزند خود، دیگر کودکان شهر را نیز با هزینه خود ختنه می کردند.گاه ختنه‌سوران فارغ از آئینی نمادین، جهت تشرف به هویت مردانه و جامعه دینی، کارکردهای سیاسی نیز داشته است .

در گذشته این عمل توسط ختان‌های سنتی انجام می‌شد. این افراد در قبال کاری که انجام می‌دادند از والدین کودک دستمزد دریافت می‌کردند و در واقع ختان‌ بودن، شغلی محسوب می‌شد که به واسطه آن فردی امرار معاش می‌کرد. این افراد که اغلب نیز اهالی همان مناطق و بومی بودند این شغل را از پدران و اجداد خود یاد گرفته بودند و از طریق جذب مشتریان محلی امرار معاش می‌کردند. در دنیای امروز نیز اگرچه پزشکان دانشگاه رفته جایگزین ختان های سنتی شده اند ولی به نظر می رسد با توجه به شیوع صد درصدی عمل ختنه در بین مسلمان زادگان، بعد اقتصادی و گردش مالی قابل توجه این عمل برای پزشکان می تواند یکی از عوامل مهم استمرار ختنه در دوران مدرن باشد.

در جامعه آمریکا، اشاعه توجیهات پزشکی باعث شیوع گسترده عمل ختنه شده است و در جامعه دیگر، هند، این توجیهات در سطح گسترده ای وارد مباحث عمومی شده اند و به نظر می رسد که در آینده ای نه چندان دور جامعه هندو مذهب نیز با روی باز به استقبال آن خواهد رفت. با این حال در زمانه کنونی تنها آمریکاست که عمل ختنه در این کشور را عمدتاً ناشی از دلایل غیردینی و مبتنی بر عوامل پزشکی می‌شمارد؛ تخمین زده می‌شود که قریب به 60 درصد ختنه نوزادان پسر در این کشور بنا به دلایلی غیر دینی است. این امر موید آن است که ختنه یک برساخته اجتماعی است و نه طبیعی. زیرا در جوامع سنتی و کمتر توسعه یافته واقعیت ختنه توسط گفتمان سنتی و مذهبی برساخت می شود و این گفتمان بر آن مسلط است، در حالیکه در جوامع توسعه یافته تر گفتمان پزشکی برساخت این واقعیت اجتماعی مسلط را برعهده دارد. علاوه بر اینکه این امر نمایانگر تفاوت گفتمان های غالب بر این واقعیت در جوامع هست، موید آن است که ختنه پدیده ی برساخته اجتماعی/ فرهنگی می باشد. با وجود اینکه سهم توصیه‌ها و دلایل پزشکی در آمار ختنه مردان نسبت به سنت‌ها و باورهای مذهبی بسیار کمتر است اما نمی‌توان فراوانی افرادی را که با دلایل بهداشتی و پزشکی اقدام به این عمل می‌کنند نادیده گرفت. افرادی که الزامی به رعایت دستورات مذهبی ندارند. زنی ایرانی 62 ساله از تورنتو:

همون مسئله که پزشکان هم می‌گفتن که از نظر بهداشتی ایمن‌تر میشه وگرنه هیچ جنبه دینی و مذهبی‌ای نداشت برام چون اون زمان هم دین‌باور نبودم.

باور نهادینه‌ شده‌ای برگرفته از دین و فرهنگ، درباره نتایج مثبت ختنه، برخی افراد و گروه‌های اجتماعی را به آنجا می‌رساند که ضمن قبول عوارض احتمالی ختنه و پذیرش پیامدهای منفی که می‌تواند داشته باشد این اقدام را بنابر توصیه و دلایل پزشکی انجام می دهند. زنی ایرانی 44 ساله از وان ترکیه:

اگه بچه‌ای داشتم، برحسب اون معلوماتی که من دارم شاید یعنی می‌کردم چون من شنیدم که …. البته نمی‌دونم بر حسب معلومات من هم خوبه، از نظر بهداشتی خوبه، به خاطر این می‌کردم دینی و مذهبی نه چون من گفتم معتقد به هیچ دین و فلانی نیستم. ولی اونجوری که من شنیدم خوبه یعنی مثلا بهداشتیه و مانع خیلی از مریضی‌ها می‌شه چه جنسی و چه دیگه بعضی از سرطان‌ها دیگه نمی‌دونم چقدر دقیق هست یا نه فقط چیزهایی که خودم شنیدم.

بدون شک انتشار گزارش های علمی در مورد فواید پزشکی ختنه سهم زیادی در پذیرش بیشتر آن در بین اقشار مختلف جامعه داشته است و حداقل این که توانسته مخالفان سرسخت آن را دچار شک و تردید کند. آنچه مسلم است اینکه در سال‌های اخیر به واسطه آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی‌های صورت گرفته، برخی از مردم درباره این موضوع به کنکاش برخاسته‌اند و تمایل دارند درباره عوارض مثبت و منفی ختنه اطلاعات موثقی کسب کنند. زنی 49 ساله از تهران:

«آخرش ما نفهیمدیم که ختنه خوبه یا بد، میگیم ختنه خوب نیست یه عده میریزن میگن نه ختنه باید انجام بشه و از نظر پزشکی و اینا اثبات شده، میگیم خب باشه ختنه خوبه دوباره یه سری دیگه بهت حمله می‌کنند. من واقعا هنوز نمی دونم این کار خوبه یا بد فقط می دونم میگن باعث جلوگیری از بیماری هایی مثل ایدز میشه و خب به همین دلیل من خوشحالم که سه تا پسرام رو ختنه کردم.»

روند رو به رشد گزارش های مثبت در باره ختنه و تاثیر آن در جلوگیری از ابتلا به پاره ای بیماری ها همچون سرطان آلت جنسی باعث شده تا برخی زنان برای جلوگیری از ابتلا به سرطان بسیار شایع پستان اقدام به قطع پستانهای خود، با الگو گیری از تاثیر ختنه بر جلوگیری از سرطان آلت تناسلی در مردان، کنند. با وجود این برخی با اشاره به وجوه غیر پزشکی به انتقاد از این ایده پرداخته اند و در موضعی مخالف موافقان این ایده قرار می گیرند. به عبارتی موافقان با ختنه از رویکرد مبتنی بر سلامت در کنار امر پزشکی جهت مشروعیت بخشی به عمل ختنه بهره می گیرند.

درباره اینکه گفته شده پوست ختنه‌گاه عضوی زائد است که برداشتن آن به سلامت فرد کمک می‌کند دکتر اکبر کرمی[10] با اشاره به اینکه این بحث مناقشه‌برانگیز است، می‌گوید:

« در مورد این که این یک زائده است خب این یک بحث است. چه کسی گفته؟ کدام دانش پزشکی یا کدام کتاب معتبری گفته که این یک زائده است؟ دانش پزشکی اصلاً چنین چیزی را نمی‌تواند بگوید و نگفته تا حالا و حتی در مورد آپاندیسیت هم که فکر می‌کنیم زائد است، کارکردهایی دارد. نمی‌توانیم بگوییم زائد است. ولی حتی به لحاظ تکاملی هم فرض بگیریم که تئوری وجود داشته باشد در آینده که بگوید این زائده است و در سیر تکاملی از بین می‌رود. من این را می‌پذیرم ولی این دلیل بر این نمی‌شود که بچه‌ها را بخوابانیم مثلاً در دوره‌های گذشته بدون این که بی‌حسی داشته باشند یا بهداشت‌شان رعایت شود چنین زجری را به آنها تحمیل کنیم. دوسوم مردان جهان ختنه نمی‌شوند و ختنه شدن را به رسمیت نمی‌شناسند و اهمیت و نکته مثبتی در آن نمی‌بینند. این طوری نمی‌شود با قضایا روبه‌رو شد. باید بپذیریم که این یک بحث مناقشه‌برانگیز است و به زور هم نمی‌شود برایش نکات مثبتی پیدا کرد.»

7.تجارت زیبایی و مد

علاوه بر آمریکا در دیگر نقاط جهان و به خصوص ایران نیز افرادی هستند که با ذکر دلایل پزشکی و بهداشتی اقدام به ختنه فرزندان خود می‌کنند. اشاعه ختنه به دلایل غیر دینی و در کشورهایی که مدرن و توسعه یافته نامیده شده اند باعث شده تا بسیاری بدون توجه به تبعات مثبت یا منفی ختنه اقدام به ختنه فرزندان پسر خود به تاسی از کشورهای توسعه یافته ای نظیر آمریکا کنند. به نظر می رسد شیوع ختنه در جوامع توسعه یافته ظرفیت تبدیل آن به یک مد اجتماعی را افزایش داده است. این بعد از ختنه در گفته های برخی از مشارکت کنندکان در پژوهش مشهود بود که از جمله این سخنان می‌توان به اظهارات شهروندان ایرانی که به پرسشنامه عمومی این پژوهش درباره چرایی ختنه فرزندانشان پاسخ داده‌اند، اشاره کرد. در اینجا ختنه به مثابه مد اجتماعی متاثر از رویکرد اجتماعی است که در کنار رویکرد پزشکی مسلط، به عمل ختنه کردن در کشورهای به نسبت توسعه یافته تر مشروعیت می بخشد. زنی ایرانی 34 ساله ساکن ترکیه در همین باره چنین می گوید:

من کاری به اینکه می‌گویند دستور دین هست یا مثلا از قدیم رایج بوده و اینا ندارم ولی شنیدم که از نظر پزشکی اثبات شده که ختنه کردن سلامتی پسرها رو تضمین می‌کنه الان تو کشورهای اروپایی و آمریکایی هم دارن تایید می‌کنن که ختنه خیلی مثبته اگه بد بود که تو آمریکا بچه‌ها رو ختنه نمی‌کردن.»

علاوه بر مد انگاری ختنه، که بی ارتباط با آن هم نیست، برخی باورمندان به ختنه معتفدند این عمل باعث زیباتر شده آلت جنسی مردانه می شود و این باور در افکار عمومی تبدیل به یکی از دلایل تایید ختنه در میان عموم مردم است.از آنجایی که در جهان امروز زیبایی و مد در هم تنیده است و هیچ مرز مشخصی بین آنها دیده نمی شود، ختنه در عین حال که به مثابه مد اجتماعی مطرح است، به زیبایی هم دامن می زند و اینچنین است که مورد اقبال کنشگران اجتماعی قرار گرفته است. برای نمونه می توان به سخنان دو تن از زنان مشارکت کننده در این باره اشاره کرد:

«ختنه باعث میشه هم آلت تناسلی مرد زیباتر بشه هم از بیماری‌های عفونی پیشگیری می‌کنه.» (زنی 35 از استان کرمانشاه)

از نظر زیبایی و بهداشتی هم آلت آن ها بهتر است و در کل سکس بهتری دارند. (یک زن ایرانی 36 ساله دانشجو در کلن آلمان)

8.چند اقدام پیشنهادی ‏‏مؤثر

برخی از اقداماتی که جامعۀ مدنی و کنشگران اجتماعی حوزه سلامت و پزشکی می‌توانند درجهت کاهش و حذف عمل ختنۀ کودکان پسر انجام دهند به‌شرح زیر است:

به‌کارگیری ابزارهای مختلف آموزشی و استفاده از ظرفیت رسانه‏های گروهی و شبکه‏های اجتماعی برای آموزش عمومی و آگاهی‏بخشی به والدین و مسئولان؛
طرح و برجسته‌سازی مضرات عمل ختنه با ارائۀ شواهد و پیامدهای عینی آن در مجامع جهانی و کنفرانس‏های حقوق بشری؛
استفاده از قدرت اثرگذاری آثار نمایشی در روشنگری و ترغیب هنرمندان سینما و تئاتر به ساخت آثاری مرتبط با این موضوع؛
همراه کردن افراد و گروه‏های مرجع اجتماعی و بهره‏گیری از پایگاه اجتماعی آن‏ها برای آموزش عمومی؛
راه‏اندازی کارزارهای اجتماعی برای مبارزه با آسیب زدن‌های احتمالی به کودکان و مصادیق آن؛
مطالبه از دولت‏ها برای اصلاح قوانین یا تصویب قوانین حمایت‏گرانه از کودکان؛
استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها ، استادان و پزشکان و همراه کردن افراد و گروه‏هایی در جامعۀ پزشکی و ‏‏‏روان‏شناسی بالاخص ‏‏‏روان‏شناسان حوزۀ سلامت خانواده و سکس‏‏‏تراپ‏‏ها و گفت‏وگو و مصاحبه‏‏های میدانی با این گروه جهت کسب اطلاعات بیشتر و همچنین ترغیب آن‏ها برای تمرکز و مطالعۀ آثار و پیامدهای این عمل در فضای زندگی زناشویی و روابط جنسی و انتشار پیامدهای ختنه از زبان آن‏ها در رسانه‏های گروهی و اجتماعی؛
راه‌اندازی شبکه‏‏های اجتماعی و مجازی و تخصیص صفحاتی به ختنه و پیامدهای آن؛
در جوامعی مانند ایران، که جامعه‌ای مذهبی محسوب می‏شوند، ازطریق تعامل و گفت‏وگوی مشترک مابین متخصصان علوم اجتماعی با حوزۀ علمیه می‌توان با رویکردی انتقادی آن‏ها را به دیدن ابعاد گسترده و متنوع عمل ختنه متمایل کرد. در رویکردهای آنان دربارۀ این عمل ازطریق تغییر نگاهشان به کودک و کودکی از منظر ‏‏‏جامعه‏شناختی شاید بتوان اصلاحاتی ایجاد کرد که انعکاس آن در فتواها و سایر فضاهای گفتمان مذهبی مسلط بر جامعه رؤیت شود.
آشنایی با عمل ختنه و ابعاد آن و رویکردهای موافق و مخالف با آن در نظام آموزشی و پرورشی کشور به‌عنوان یکی از نهادها یا مؤسسات جامعه‌پذیر مهم که مسئول تربیت ذهن‌های افراد جامعه به‏مثابۀ کنشگران اجتماعی است، با این هدف که در طی فرایند جامعه‌پذیری به این مهم اندیشیده شود و تحلیل درست از آن در آینده نگاهی نو و انتقادی به این افراد به‏عنوان والدین و آینده‌سازان فردا ببخشد، به‌گونه‌ای که این نگاه بتواند رویکرد مذهبی مسلط بر این عمل را نقد کند و قدرت آن را نشانه بگیرد؛
به بحث گذاشتن پیامدهای مثبت و منفی ختنه و همچنین تقویت رویکردهای انتقادی دربارۀ آن ازطریق به‌کارگیری ظرفیت‏‏های محله‌ای و گروه‌های مردم‌نهاد درکنار پیگیری ازسوی نهادهای رسمی و دولتی. ازآنجاکه در فرایند تحلیل با توجه به مستندات گفتارهای مصاحبه‏شوندگان اذعان شد که ختنه یک برساختۀ اجتماعی است، به همین دلیل ذهنیت اجتماعی و ظرفیت کنشگران اجتماعی باید مهم قلمداد شود.؛
ارتقای بینش حقوقی و حق بر بدن کودکان ازطریق آموزش مربیان مهدکودک‌ها و مدارس و انتقال آموزه‏‏ها ازطریق آن‏ها به کودکان. همچنین گسترش آگاهی و روشنگری در بین حقوق‌دانان و وکلا دربارۀ مضرات عمل ختنه از منظر پزشکی و بهداشتی تا در تعامل با قانون‌گذاران زمینۀ اصلاح قوانین حقوقی را فراهم کنند؛
ایجاد مراکز مشاوره یا پایگاه‌های اطلاع‌رسانی در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های مخصوص ختنه برای مشاورۀ والدین و طرح معایب و مضرات انجام دادن ختنه؛
توسعۀ تحقیقات گروهیِ میدانی در این زمینه با مشارکت نهادهای پزشکی، دینی، حقوقی، آموزشی، فرهنگی، و….

9.حاصل سخن

توجیهات پزشکی اگر چه عمدتا از سوی افراد صاحب صلاحیت علمی و از مجاری مشخصی همچون مقالات علمی و پژوهشی در جامعه منتشر می شوند اما این گزارشها عمدتا دست مایه تبلیعاتی می شود که سعی در پنهان سازی اهداف تجاری مراکزی چون کلینیک های تخصصی ختنه دارند. این مراکز با استفاده از گزارش های علمی و استفاده از اصطلاحاتی چون «مرکز تخصصی ختنه، ختنه بدون درد، کلینیک تخصصی ختنه، کلینیک ختنه نوزادان ، ختنه اطفال، هزینه ختنه در کلینیک» سعی در ترغیب مردم به ختنه فرزندان پسر خود در این مراکز دارند. این‌ عبارات تبلیغاتی که با جستجوی کلمه «ختنه» در گوگل به دست می‌آیند، علاوه بر اینکه از درآمدزایی این کار حکایت دارند، از رقابت تنگاتنگی خبر می‌دهند که در این عرصه وجود دارد. اغلب کلینیک‌های تخصصی ختنه در وب‌سایت‌ها و صفحات اجتماعی خود به خصوص اینستاگرام، درباره نتایج مثبت ختنه تولید محتوا کرده و سعی در القای این باور در مخاطب دارند که در مرکز تخصصی آن‌ها این عمل با بهترین روش و به روزترین تجهیزات انجام می‌شود، در صفحات اختصاصی پزشکان و کلینیک‌های مذکور مطالبی درباره نکات مثبت ختنه از جمله پیشگیری از ابتلا به ایدز و سرطان آلت تناسلی وجود دارد اما درباره عوارض و پیامدهای منفی یا اطلاع‌رسانی نشده و یا کمتر صحبت می‌شود. این امر نمایانگر رابطه پزشکی با مافیای اقتصادی تبلیغات و گفتمان های مسلط بر صنایع فرهنگی/ مذهبی است و موید آن است که گفتمان پزشکی از ساختارهای ایدئولوژیکی قدرت متاثر بوده و در همدستی و تعامل با آن کارکردهای خود را تنظیم می کنند. به عبارتی مصداقی از رابطه دانش با قدرت را در کارکرد کلینیک های فعال در عمل ختنه کردن مشاهده می کنیم.

تبلیغات وسیع درباره نتایج مثبت ختنه از نظر بهداشتی، سلامت و پزشکی در بسیاری نقاط جهان، راه را برای اطلاع‌رسانی پیامدها و عوارض منفی آن مسدود کرده است و این در حالی است که ختنه حتی ممکن است به مرگ فرد مختون نیز منجر شودتجربیات مشارکت کنندگان در این پژوهش منحصر به فواید این عمل نیست در بسیاری از موارد مشارکت کنندگان در مورد آسیب هایی سخن گفته اند که ناشی از انجام عمل ختنه روی خودشان یا فرزندانشان بوده است. کاهش لذت جنسی، آسیب های جسمی، کودک آزاری و خشونت علیه کودکان، آسیب های روانی، تروماهای روحی، تجاوز به حقوق کودک از جمله آسیبهایی هستند که در مصاحبه های انجام شده با مشارکت کنندکان در پژوهش مورد اشاره قرار گرفته اند.

به نظر می رسد در دنیای مدرن اقتصاد سرمایه داری، نگاه ابزاری بر کودکان در فضای رسانه ای آن پررنگ است و بخش مهمی از این نگاه، ذهنیت والدین به مثابه گروه مهمی از مخاطبین را برمی سازد، اما رویکردهای مبتنی بر قائل شدن حق کودکان نسبت به بدن خود، کمتر غالب است .قدرت گفتمان مذهبی دال بر شرعی بودن تام عمل ختنه، در کنار مشروعیت بخشی به این گفتمان از طریق دو گفتمان پزشکی و حقوقی، آن هم از طریق قاعده هایی که تنظیم می کنند، موجب شده تا والدین در ارتکاب به این عمل که نوعی دستکاری بدن و نقض حقوق بشر طبق کنواسیون های بین المللی محسوب می شود، به مثابه جرم مبرا باشند. در واقع در این امر، والدین به مثابه بزرگسالانی که مالک بدن کودکان خود هستند و صلاح آنها را به مثابه موجوداتی نادان و ناتوان بایستی تعیین کنند، از طریق مشروعیت بخشی شرع دارای حق و صلاحیت قلمداد شده اند. از این رو برخورد با این عمل از طریق طبیعی جلوه دادن آن، صورتی سلیقه ای به اختیار والدین پیدا کرده و گویی اصلا نگاهی مبتنی بر مسئله نسبت به آن شکل نگرفته است. انتخاب والدین در این مهم در جامعه ایران به شدت از فرهنگ و اخلاقی تاثیر گرفته که خود برساخته ای از گفتمان مذهبی مسلط بر جامعه بوده اند، یعنی عمل ختنه به مثابه عملی مشروع و طبیعی.

Abstract

In most societies of the world, ministries of health and medical communities, or the relevant responsible institutions in each country, are required to publish a series of comprehensive and up-to-date details about circumcision. They are obliged to dispense with one-sided propaganda and promotion of circumcision and provide the public with different views on the subject and the criticisms made of it.

To ensure that the rights of children are taken into account, it is imperative to establish thematic protocols and extensive guidelines before performing any operation on them, including circumcision. These guidelines must take into account all legal, moral and medical considerations.

In contrast to what has occurred in Iran, over the past ten years significant efforts have been made at international and regional levels to increase public knowledge of circumcision. As a result, many people have come out against it, which has led to a decline in the practice in many nations.

The ability of these cultures to discuss circumcision publicly and their liberties to publish in print and electronic media have been important factors in this process. Therefore, this article attempts to understand the scientific approaches taken in the commercialised and economically driven field of health/medicine to inform and raise awareness about the practice of male circumcision.

The role of circumcision has been discussed in terms of its medical benefits – helping to prevent conditions like AIDS, penile cancer and urinary tract infections. Part of the debate is on the detrimental effects of and psychological impairments associated with circumcision. Then there are the commercial justifications for its continued practise and its promotion as cosmetic surgery and in popular media advertising.

The research methodology employed in this study included interviews with several science and hygiene specialists, document and literature investigations, and a qualitative field study to assess the experiences of some circumcised Iranian people living both inside and outside of Iran.

Keywords: male circumcision, medical approaches, Iran, child rights, health mafia

فهرست منابع

احمدی، کامیل و همکاران (1394). به نام سنت “پژوهشی جامع درباب ختنۀ زنان در ایران”. تهران: شیرازه.

احمدی، کامیل و همکاران (1396). انگارۀ در حال تغییر، ختنه/ ناقص‌سازی اندام تناسلی زنان (گزارش کشوری ختنۀ زنان در ایران). دانمارک: آوای بوف، نسخۀ الکترونیکی.

اربابی، امیرهوشنگ (1379). ختنۀ نوزادان با پلاستیبِل، مزایا و عوارض آن: بررسی هفت‌ساله در زایشگاه شهید اکبر آبادی تهران. مجله عبوم پزشکی رازی (دانشگاه علوم پزشکی ایران)، 7 (21)، ص 165‑170.

اسماعیلی، محمد و احمدنیا،حسن (1384). بررسی تأثیر ختنه درپیشگیری از عفونت ادراری در پسران کمتر از 6 سال. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 48 (90)، ص 417‑424.

اکرلاف، جرج و کرانتون، راشل (1395). اقتصاد هویت. ترجمۀ مهدی فیضی. تهران: نگاه معاصر.

تقی‌زاده،‏‏ هانیه (1398). مشکلات ارتباطی شامل چه مواردی می‌شود. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز، کد 155.

خاکرند، شکراله و کریمی، زینب. (1398).مقالۀ مروری: نقش دلاک‏‏ها و سلمانی‏‏ها در عرصه بهداشت و خدمات درمانی دوره قاجار. مجله تاریخ پرشکی، 39، ص 74‑87.

خداتهمینه، فرج؛ ایرانی‌فر، الناز؛ جوانبخت، مریم؛ عباسی، محمود و بکایی، مهشید (1390). بررسی پیامدهای اخلاقی، ابعاد حقوقی و راهکارهای ریشه کنی ختنۀ زنان. اخلاق پزشکی، 5 (18)، ص 55‑71.

رایگان، نیلوفر؛ شعیری، محمدرضا و اصغری مقدم، محمدعلی (1385، آبان). بررسی اثربخشی درمان شناختی رفتاری مبتنی بر الگوی هشت‌مرحله‌ای کش بر تصویر بدنی منفی دختران دانشجو. مجله دانشور رفتار، 19، ص 11‑22.

سانسون (1346). سفرنامه سانسون: وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی. ترجمۀ تقی تفضلی. تهران: ابن‌سینا.

سیمبر، معصومه؛ عبدی، فاطمه؛ ظاهری، فرزانه؛ مختاری، پوران؛ دادخواه تهرانی، تهمینه و شاهوی، روناک (1393)، پیامدهای ختنه در زنان، مروری بر مطالعات موجود، مجله حکیم سید اسماعیل جرجانی، 2 (1)، صفحات ۱-۱۰ .

فروید، زیگموند (1348). موسی و یکتاپرستی. ترجمۀ قاسم خاتمی. تهران: جامی.

لانگلی، گیلیان و تی‌تی‌دژ، رایکا (1395). نگاهی به آناتومی ‏‏‏پیش‌پوست و جنبه‏‏های کارکردی، تکوینی، و بهداشتی آن. قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.

موسوی، سید ابوالفضل؛ پورحسین، رضا؛ زارع مقدم، علی؛ موسویان حجازی، سید احمد و گمنام، اعظم (1395). تصویر بدن در دیدگاه‏‏ها و مکاتب روان‌شناسی. مجله رویش روان‌شناسی، 5 (2)، شمارۀ پیاپی 15، ص 209‑266.

Psychology Today (2015), Circumcision’s Psychological Damage, Find it:

https://www.psychologytoday.com/gb/blog/moral-landscapes/201501/circumcision-s-psychological-damage

(Date of access: 07/11/2020)

Goldman, Ronald (2016). Circumcision: The Hidden Trauma, Jewish Circumcision.

Markus, H. (1977). Self schemata and processing in formation about the self. Journal of personality social psychology, 35 (2), pp. 63‑78.

Morris, B. J.; Wamai, R.G.; Henebeng, E. B. & et al. (2016). Estimation of country-specific and global prevalence of male circumcision. Popul Health Metrics, 14 (4). https://doi.org/10.1186/s12963-016-0073-5.

Sahin F.; Beyazova U. & Aktürk A. (2003). Attitudes and practices regarding circumcision in Turkey. Child Care Health Dev., 29 (4), pp. 275‑280.

[1]. محقق و مردم شناس : https://kameelahmady.com & [email protected]

[2] احمدی، کامیل و همکاران( ۲۰۲۲). تیغ سنت به نام مذهب. کنکاشی پدیدارشناختی در باره ختنه پسران / مردان در ایران. دانمارک: نشر آوای بوف.

[3]. Centers for Disease Control and Prevention

[4] Gellis

[5]. Urinary Tract Infection (UTI)

[6]. Pathogens

[7]. Etiologic agent

[8] در: لانگلی، گیلیان و تی تی دژ،رایکا،(2016).

[9] Psychology Today (2015), Circumcision’s Psychological Damage, Find it:

https://www.psychologytoday.com/gb/blog/moral-landscapes/201501/circumcision-s-psychological-damage

(Date of access: 07/11/2020)

[10] دکتر اکبر کرمی، پزشک و استاد کالج نوا در ویرجینیا.

پژوهش

رویکردهای پزشکی- بهداشتی استمرار ختنه پسران/مردان (کارکردهای اقتصادی تداوم عمل ختنه پسران/مردان)

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ