صیغه موقت

ازدواج موقت، نکاح موقت، متعه، صیغه موقت و ازدواج انقطاعی؛ اشاره به پیوندِ مردی با زنی است که اولا ازدواج با وی ممنوعیت شرعی نداشته باشد، ثانیا مدت مشخص و مهریه معینی برای این پیوند در نظر گرفته شود که با تمام شدن آن مدت، زن و مرد بدون نیاز به طلاق از همدیگر جدا ‌‌شوند. صیغه موقت می‌تواند توسط عاقد یا خود زوجین نیز جاری شود، همچنین می تواند برای مدت 99 سال با ثبت رسمی در شناسنامه نیز انجام گیرد.

بنای خانواده در اسلام بر ازدواج دائم قرار گرفته و ازدواج موقت را در شرایط ویژه ای جایز دانسته است اما برخی از شیعیان تندرو از آن به عنوان راهکار مقابله با غرایز و معضلات جنسی یاد می کنند، اما مخالفان، آن را عملی می دانند که حقوق زنان و کودکان را نقض می کند و راه تنوع طلبی و هوسرانی را برای مردان باز می گذارد.

ازدواج موقت، جدای از عدم مقبولیت اجتماعی، آسیبهای روانی و انگ فرهنگی برای زنان؛ پیامدهای زیانباری نیر در رابطه با حضانت و وضعیت حقوقی فرزندانِ حاصل از صیغه موقت و مباحث ارث بدنبال می آورد.

قوانین ازدواج موقت

ازدواج موقت و صیغه محرمیت علیرغم تفاوت ماهوی که با هم دارند در قوانین رسمی ایران و فقه شیعه، یکسان تلقی شده اند. این مساله با توجه به زمینه های اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران، پیچیدگی ها و چالش های قانونی و مذهبی مرتبط با ازدواج موقت/صیغه موقت را چند برابر کرده و زمینه بروز آسیب های زیانباری همچون: کودک همسری، ترک تحصیل کودکان و نوجوانان، نقض حقوق زنان/دختران و عوارض جسمی و روانی، بخصوص برای دختران شده است.[1]

طبق ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی ایران، ازدواج موقت به رسمیت شناخته شده است. در این قانون، ارکان اساسی و شرایط ازدواج موقت همان شرایط تحقق نکاح دائم است با این تفاوت که در ازدواج موقت، طول مدت نکاح مشخص شده و باید مهریه معینی نیز برای زن در نظر گرفته شود، عدم وجود مهر، عقد را باطل می کند.

احکام مربوط به صیغه

شرایط صیغۀ موقت عبارت است از:

قرائت خطبۀ صیغۀ موقت توسط فردی عاقل و بالغ یا خود زوجین به زبان عربی یا فارسی،
مشخص کردن مهریه و طول مدت عقد موقت با توافق زوجین،
کسب اجازۀ پدر یا ولی دختر،
زن نباید در عقد دائم یا موقتِ مرد دیگری باشد،
به اتمام رسیدن زمان عُدّۀ زن، اگر که قبلا در عقد موقت یا دائم مرد دیگری بوده باشد.( عُدّۀ ازدواج دائم سه ماه و عُدّۀ صیغۀ موقت چهل و پنج روز است. زن یائسه نیاز به رعایت عُدّه ندارد)،
در ازدواج موقت زن زناکار برای مرد حرام است.

نحوه جاری کردن خطبه عقد برای صیغه موقت

صیغه در ازدواج موقت به شیوه های زیر انجام می شود:

خواندن صیغه توسط عاقد

در این شیوه، فرد معتمدی به عنوان عاقد از زن و مرد وکالت می گیرد و آن ها را به عقد هم در می آورد. با خواندن صیغه محرمیت می گوید: زَوَّجتُ مُوَکِلَتی”خانم” مُوَکِلی “آقا” فِی المُدَهِ المَعلومه عَلی المَهر المَعلُوم و در انتها به وکالت از مرد می گوید: “قَبِلتُ التزویج لموکلی”.

خواندن صیغه توسط خود زوجین

در شیوه دوم، عاقدی نیست و خود زوجین، متن صیغه موقت را قرائت می کنند، بدین صورت که اول زن می گوید: «زَوَجتُکَ نَفسی فی المُدَهِ المَعلومَه عَلَی المَهر المَعلُوم» و مرد پاسخ می دهد: «قبلت التزویج» و سپس برای هم محرم می شوند. اخیرا قرائت صیغه به زبان فارسی نیز صحیح اعلام شده است.

در آخر صیغه موقت

ازدواج موقت طرفداران و مخالفان زیادی دارد. برخی آن را ناقض حقوق زنان و کودکان می دانند و برخی معتقدند مسایل معیشتی و اوضاع اقتصادی نامناسب، ازدواج دائم را برای اغلب جوانان دشوار و ناممکن کرده است و عدم تشکیل خانواده نیز احتمال درافتادن جوانان را به فساد و گناه فراهم می کند؛ در نتیجه صیغه موقت راه این گناه را سد می کند.

اما در مقابل، بسیاری از فعالین حقوق زنان و کودکان، معتقدند برخی از مردان متاهل، بخاطر تنوع طلبی و هوسرانی و رفع نیازهای نامتعارف جنسی، در پی صیغه موقت هستند. علیرغم اینکه صیغه موقت به لحاظ شرعی جایز است اما از نظر اخلاقی و عاطفی و تعهد بین زوجین با چالش های عدیده ای مواجه است.

سخن پایانی

کامیل احمدی، دانش آموخته مردمشناسی اجتماعی است که اجرای بسیاری از پژوهش‌های میدانی و گروهی در حوزه فرهنگ محلی، رسوم آسیب زا، حقوق کودکان، جنسیت، حقوق اقلیت‌ها و صلح و … را مدیریت کرده است. شما می توانید با بازدید بخش مقالات در سایت وی، به اطلاعات گوناگونی در این حوزه ها دسترسی داشته باشید.

[1] جهت اطلاعات بیشتر رجوع شود به: احمدی، کامیل.1396و 1400. خانه ای بر روی آب. نشر آوای بوف.